"राजविराज" के अवतरणसभमे अन्तर
Biplab Anand (वार्ता | योगदान) +सुधार |
Biplab Anand (वार्ता | योगदान) अ +सामग्री |
||
पङ्क्त्ति ६७: | पङ्क्त्ति ६७: | ||
|footnotes = |
|footnotes = |
||
}} |
}} |
||
'''राजविराज''' ({{Lang-en|Rajbiraj}}) पूर्वी [[नेपाल]]क [[प्रदेश नं. २]] अन्तर्गत [[सगरमाथा अञ्चल]]क [[सप्तरी जिला]]मे अवस्थित एक शहर छी । ई नेपालक एक प्रसिद्ध शहर होमएक संगे सप्तरी जिलाक सदरमोकाम छी । नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ<ref>{{Citation |title=Rajbiraj revisited-NepaliTimes |url=http://nepalitimes.com/news.php?id=5454#.WawxMM1LfIU |accessdate=2017-09-03}}</ref> करि बसाएल [[सप्तरी जिला]]क सदरमुकाम राजविराज [[तराई|तराई क्षेत्र]]क सब सँ पहिल आ अधिराज्यक |
'''राजविराज''' ({{Lang-en|Rajbiraj}}) पूर्वी [[नेपाल]]क [[प्रदेश नं. २]] अन्तर्गत [[सगरमाथा अञ्चल]]क [[सप्तरी जिला]]मे अवस्थित एक शहर छी । ई नेपालक एक प्रसिद्ध शहर होमएक संगे सप्तरी जिलाक सदरमोकाम छी । नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ<ref>{{Citation |title=Rajbiraj revisited-NepaliTimes |url=http://nepalitimes.com/news.php?id=5454#.WawxMM1LfIU |accessdate=2017-09-03}}</ref> करि बसाएल [[सप्तरी जिला]]क सदरमुकाम राजविराज [[तराई|तराई क्षेत्र]]क सब सँ पहिल आ अधिराज्यक चारिम नगरपालिका छी । वि.सं. १९९४ दिस [[सप्तकोशी नदी]] जखन पुरान सदरमोकाम हनुमाननगर कटान केनाए सुरु कऽ देलक<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=O3RuAAAAMAAJ&q=Rajbiraj+history&dq=Rajbiraj+history&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Military history of Nepal |last=Hamal |first=Lakshman B. |date=1995 |publisher=Sharda Pustak Mandir |language=en}}</ref> तखन सदरमुकाम आन ठाम घसकेबाक निर्णय कएल गेल आ आ ओकरे फलस्वरूप तत्कालीन बडाहाकिम प्रकाशशमशेर जबरा उपयुक्त ठाम खोजि शहर बसेबाक जिम्मेवारी ख्यातिप्राप्त इन्जिनीयर [[डिल्लीजङ्ग थापा]]के देलक । ओ अपन जमीनदारी मौजा रहल जोलहरी [[मलेठ]] गाम नजदिक राजपुर मौजामे सदरमुकाम बनेबाक निर्णय केलक । ओ समयमे सुन्दर शहरक रूपमे प्रसिद्धि पाबल [[भारत]]क गुलाबी शहर [[जयपुर]]क नक्साक आधारमे टाउन प्लानिङ करि वि.सं. १९९८ मे राजविराज शहर बैसाएल गेल छल ।<ref>http://www.spotlightnepal.com/news/article/what-went-wrong-madhesh-nepal-dilli-jung-thapa</ref><ref>http://www.housingnepal.com/articles/display/rapid-urbanization-in-nepal-an-asset-or-liability </ref> |
||
==इतिहास आ विकास== |
==इतिहास आ विकास== |
||
वर्तमान राजविराज नगरक नामकरण राजविराजक पूर्वी भागक भलुवाही नदीके किनारमे अवस्थित पुरान इतिहासक प्रख्यात [[राजदेवी भगवती मन्दिर]]क नामसँ राजविराज नाम रहलगेल बात बहुतेक पुस्तकमे उल्लेख कएल गेल अछि ।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=xElQAQAAIAAJ&q=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&dq=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Saptarī Jillākā pramukha sāṃskr̥tika sthalaharu: eka adhyayana : laghuanusandhānakārya |last=Dāsa |first=Harikānta Lāla |date=2003 |publisher=Nepāla Rājakīya Prajñā-Pratishṭhāna |language=ne}}</ref> राजदेवी भगवतीकें सेन राजाक इष्टदेवी मानल जाइत अछि । राजदेवी मन्दिर एतय अवस्थित होमएक कारण एतय सेन राजासभक कचहरी, दरवार, किला रहनाए छी । शहर विकासक लेल आवश्यक आधारसभ भेलाक कारण वि.सं. २०१६ सालमे राजविराजकें नगरपालिका घोषणा कएल गेल । नगरपालिकाक [[पूर्व]]मे [[महादेवा गाउँपालिका]] आ [[तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका]], [[पश्चिम]]मे [[बेल्ही चपेना गाउँपालिका]] आ [[रायपुर गाउँपालिका]], [[उत्तर]]मे [[ |
वर्तमान राजविराज नगरक नामकरण राजविराजक पूर्वी भागक भलुवाही नदीके किनारमे अवस्थित पुरान इतिहासक प्रख्यात [[राजदेवी भगवती मन्दिर]]क नामसँ राजविराज नाम रहलगेल बात बहुतेक पुस्तकमे उल्लेख कएल गेल अछि ।<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.np/books?id=xElQAQAAIAAJ&q=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&dq=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&hl=en&sa=X&redir_esc=y |title=Saptarī Jillākā pramukha sāṃskr̥tika sthalaharu: eka adhyayana : laghuanusandhānakārya |last=Dāsa |first=Harikānta Lāla |date=2003 |publisher=Nepāla Rājakīya Prajñā-Pratishṭhāna |language=ne}}</ref> राजदेवी भगवतीकें सेन राजाक इष्टदेवी मानल जाइत अछि । राजदेवी मन्दिर एतय अवस्थित होमएक कारण एतय सेन राजासभक कचहरी, दरवार, किला रहनाए छी । शहर विकासक लेल आवश्यक आधारसभ भेलाक कारण वि.सं. २०१६ सालमे राजविराजकें नगरपालिका घोषणा कएल गेल । नगरपालिकाक [[पूर्व]]मे [[महादेवा गाउँपालिका]] आ [[तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका]], [[पश्चिम]]मे [[बेल्ही चपेना गाउँपालिका]] आ [[रायपुर गाउँपालिका]], [[उत्तर]]मे [[रायपुर गाउँपालिका]] आ [[कृष्णासवरन गाउँपालिका]] तथा [[दक्षिण]]मे [[छिन्नमस्ता गाउँपालिका]] अछि । योजनाबद्ध रूपसँ व्यवस्थित राजविराज नगर व्यवसायिक रूपसँ वि.सं. २०१० सालदिस पूर्वी नेपालको [[तराई]] आ पहाडी जिलाक व्यापारिक केन्द्रक रूपमे विकसित भेल । नगरपालिका भितरमे ऐतिहासिक राजदेवी, दुर्गा भगवती, वागेश्वरी भगवती, हनुमान, रामजानकी, राधाकृष्ण, विष्णु, बैष्णवी काली, महादेव जका मठ मन्दिर तथा मुस्लिम समुदाय क जामे मस्जिद आ जैन धर्मावलम्बीसभक मन्दिर अछि ।<ref>{{Citation |last=Today |first=News |title=राजविराजको राजदेवी मन्दिरः जहाँ भक्तजनको भाकल पुरा हुने जनविश्वास |date=१९ फाल्गुन २०७२, बुधबार २०:०४ |url=http://newstoday.com.np/2016/03/02/4847 |accessdate=2017-09-03}}</ref> |
||
==जनसङ्ख्या== |
==जनसङ्ख्या== |
||
नेपालक [[२०११ नेपाल जनगणना|जनगणना]] वि.सं. २०६८ क अनुसार राजविराजक कूल जनसङ्ख्या ६७,२६२ अछि जहिमे पुरुषक सङ्ख्या ३४,६८४ आ महिलाक सङ्ख्या ३२,५७८ अछि । ई शहरक साक्षरता दर ७९.७१% अछि जहिमे पुरुषक साक्षरता दर ८८.४०% आ महिलाक साक्षरता दर ७०.२४% अछि ।<ref name="Rajbiraj Demography">{{cite web|title=National Population and Housing Census 2011|url=http://cbs.gov.np/wp-content/uploads/2014/04/15%20Saptari_VDCLevelReport.pdf|website=Central Bureau of Statistics|accessdate=1 March 2014}}</ref> २०६८ क राष्ट्रिय जनगणना प्रतिवेदन अनुसार राजविराजक [[हिन्दू]] धर्मावलम्बी मुख्य धर्मक रूपमे अछि । मुख्यतया हिन्दू धर्म माननिहारक सङ्ख्या बेसी अछि । हिन्दू धर्मावलम्बीक सङ्ख्या ८७%, [[मुस्लिम]] धर्मावलम्बीक सङ्ख्या १०.८९%, [[जैन]] धर्मावलम्बीक सङ्ख्या १.२६% अछि तँ शिखक सङ्ख्या ०.६४% रहल अछि ।<ref name="Rajbiraj Demography" /> राजविराज शहरमे विभिन्न जातजातिक लोकसभ बसोबास रहल अछि जहिमे [[कायस्थ]], [[ब्राह्मण (मैथिल)|ब्राह्मण]], [[राजपुत]], [[देव|वैश्य]], [[तेली]], [[यादव]], [[बनिया]], [[मारवाड़ी]], [[थाररू]], [[लोहार]], [[धानुक]] आदी अछि । |
|||
{{bar box |
|||
⚫ | |||
|title=राजविराजमे धर्मावलम्बी <ref name="Rajbiraj Demography" /> |
|||
|titlebar=#Fcd116 |
|||
|left1=धर्म |
|||
|right1=प्रतिशत |
|||
|float=right |
|||
|bars= |
|||
{{bar percent|[[हिन्दू]]|#FF6600|८७.०१}} |
|||
{{bar percent|[[इस्लाम]]|#009000|१०.८९}} |
|||
{{bar percent|[[जैन]]|#FFFF00|१.२६}} |
|||
{{bar percent|शिख|#808080|०.६४}} |
|||
{{bar percent|अन्य|#808080|०.२०}} |
|||
<small>अन्य धर्मावलम्बी (०.१९%)</small> |
|||
}} |
|||
राजविराजमे बाजल जाइवला मुख्य भाषा [[मैथिली भाषा|मैथिली]] छी जे मुख्यतया सभ वर्गक लोकद्वारा बाजल जाइत अछि । मैथिली भाषाक बाद सभ सँ बेसी बाजल जाइवला भाषा [[नेपाली भाषा|नेपाली]] छी । अन्य भाषासभ बहुत कम बाजल जाइत अछि ।<ref name="Rajbiraj Demography" /> |
|||
==मौसम== |
|||
==शैक्षिक संस्थानसभ== |
|||
⚫ | |||
{{reflist}} |
{{reflist}} |
||
==बाह्य जडीसभ== |
==बाह्य जडीसभ== |
||
{{Commonscat|Rajbiraj|राजविराज}} |
|||
==एहो सभ देखी== |
==एहो सभ देखी== |
अन्तिम परिवर्तन २३:०१, ३ सितम्बर २०१७
राजविराज | |
---|---|
शहर | |
Rajbiraj | |
देश | नेपाल |
प्रदेश | प्रदेश नं. २ |
विकास क्षेत्र | पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्र |
अञ्चल | सगरमाथा अञ्चल |
जिला | सप्तरी जिला |
क्षेत्रफल | |
• कुल | ५२ किमी२ (२० वर्गमाइल) |
उन्नतांश | ७६ मिटर (२४९ फिट) |
जनसङ्ख्या (वि.स. २०६८) | |
• कुल | ६७,२६२[१][२] |
समय क्षेत्र | युटिसी+५:४५ (नेपालक प्रमाणिक समय) |
डाक कोड | ५४६०० |
क्षेत्रीय सङ्केत | ०३१ |
वेबसाइट | rajbirajmun.gov.np |
राजविराज (अङ्ग्रेजी: Rajbiraj ) पूर्वी नेपालक प्रदेश नं. २ अन्तर्गत सगरमाथा अञ्चलक सप्तरी जिलामे अवस्थित एक शहर छी । ई नेपालक एक प्रसिद्ध शहर होमएक संगे सप्तरी जिलाक सदरमोकाम छी । नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ[३] करि बसाएल सप्तरी जिलाक सदरमुकाम राजविराज तराई क्षेत्रक सब सँ पहिल आ अधिराज्यक चारिम नगरपालिका छी । वि.सं. १९९४ दिस सप्तकोशी नदी जखन पुरान सदरमोकाम हनुमाननगर कटान केनाए सुरु कऽ देलक[४] तखन सदरमुकाम आन ठाम घसकेबाक निर्णय कएल गेल आ आ ओकरे फलस्वरूप तत्कालीन बडाहाकिम प्रकाशशमशेर जबरा उपयुक्त ठाम खोजि शहर बसेबाक जिम्मेवारी ख्यातिप्राप्त इन्जिनीयर डिल्लीजङ्ग थापाके देलक । ओ अपन जमीनदारी मौजा रहल जोलहरी मलेठ गाम नजदिक राजपुर मौजामे सदरमुकाम बनेबाक निर्णय केलक । ओ समयमे सुन्दर शहरक रूपमे प्रसिद्धि पाबल भारतक गुलाबी शहर जयपुरक नक्साक आधारमे टाउन प्लानिङ करि वि.सं. १९९८ मे राजविराज शहर बैसाएल गेल छल ।[५][६]
इतिहास आ विकास
वर्तमान राजविराज नगरक नामकरण राजविराजक पूर्वी भागक भलुवाही नदीके किनारमे अवस्थित पुरान इतिहासक प्रख्यात राजदेवी भगवती मन्दिरक नामसँ राजविराज नाम रहलगेल बात बहुतेक पुस्तकमे उल्लेख कएल गेल अछि ।[७] राजदेवी भगवतीकें सेन राजाक इष्टदेवी मानल जाइत अछि । राजदेवी मन्दिर एतय अवस्थित होमएक कारण एतय सेन राजासभक कचहरी, दरवार, किला रहनाए छी । शहर विकासक लेल आवश्यक आधारसभ भेलाक कारण वि.सं. २०१६ सालमे राजविराजकें नगरपालिका घोषणा कएल गेल । नगरपालिकाक पूर्वमे महादेवा गाउँपालिका आ तिलाठी कोईलाडी गाउँपालिका, पश्चिममे बेल्ही चपेना गाउँपालिका आ रायपुर गाउँपालिका, उत्तरमे रायपुर गाउँपालिका आ कृष्णासवरन गाउँपालिका तथा दक्षिणमे छिन्नमस्ता गाउँपालिका अछि । योजनाबद्ध रूपसँ व्यवस्थित राजविराज नगर व्यवसायिक रूपसँ वि.सं. २०१० सालदिस पूर्वी नेपालको तराई आ पहाडी जिलाक व्यापारिक केन्द्रक रूपमे विकसित भेल । नगरपालिका भितरमे ऐतिहासिक राजदेवी, दुर्गा भगवती, वागेश्वरी भगवती, हनुमान, रामजानकी, राधाकृष्ण, विष्णु, बैष्णवी काली, महादेव जका मठ मन्दिर तथा मुस्लिम समुदाय क जामे मस्जिद आ जैन धर्मावलम्बीसभक मन्दिर अछि ।[८]
जनसङ्ख्या
नेपालक जनगणना वि.सं. २०६८ क अनुसार राजविराजक कूल जनसङ्ख्या ६७,२६२ अछि जहिमे पुरुषक सङ्ख्या ३४,६८४ आ महिलाक सङ्ख्या ३२,५७८ अछि । ई शहरक साक्षरता दर ७९.७१% अछि जहिमे पुरुषक साक्षरता दर ८८.४०% आ महिलाक साक्षरता दर ७०.२४% अछि ।[९] २०६८ क राष्ट्रिय जनगणना प्रतिवेदन अनुसार राजविराजक हिन्दू धर्मावलम्बी मुख्य धर्मक रूपमे अछि । मुख्यतया हिन्दू धर्म माननिहारक सङ्ख्या बेसी अछि । हिन्दू धर्मावलम्बीक सङ्ख्या ८७%, मुस्लिम धर्मावलम्बीक सङ्ख्या १०.८९%, जैन धर्मावलम्बीक सङ्ख्या १.२६% अछि तँ शिखक सङ्ख्या ०.६४% रहल अछि ।[९] राजविराज शहरमे विभिन्न जातजातिक लोकसभ बसोबास रहल अछि जहिमे कायस्थ, ब्राह्मण, राजपुत, वैश्य, तेली, यादव, बनिया, मारवाड़ी, थाररू, लोहार, धानुक आदी अछि ।
राजविराजमे बाजल जाइवला मुख्य भाषा मैथिली छी जे मुख्यतया सभ वर्गक लोकद्वारा बाजल जाइत अछि । मैथिली भाषाक बाद सभ सँ बेसी बाजल जाइवला भाषा नेपाली छी । अन्य भाषासभ बहुत कम बाजल जाइत अछि ।[९]
मौसम
शैक्षिक संस्थानसभ
सन्दर्भ सामग्रीसभ
- ↑ "National Population and Housing Census 2011" (PDF)। National Planning Commission Secretariat, Central Bureau of Statistics (CBS), Government of Nepal। November 2012।
- ↑ "New Structure of Nepal" (PDF)। MOFALD, Government of Nepal। March 2017।
- ↑ Rajbiraj revisited-NepaliTimes, अन्तिम पहुँच 2017-09-03
- ↑ Hamal, Lakshman B. (1995) (enमे). Military history of Nepal. Sharda Pustak Mandir. https://books.google.com.np/books?id=O3RuAAAAMAAJ&q=Rajbiraj+history&dq=Rajbiraj+history&hl=en&sa=X&redir_esc=y.
- ↑ http://www.spotlightnepal.com/news/article/what-went-wrong-madhesh-nepal-dilli-jung-thapa
- ↑ http://www.housingnepal.com/articles/display/rapid-urbanization-in-nepal-an-asset-or-liability
- ↑ Dāsa, Harikānta Lāla (2003) (neमे). Saptarī Jillākā pramukha sāṃskr̥tika sthalaharu: eka adhyayana : laghuanusandhānakārya. Nepāla Rājakīya Prajñā-Pratishṭhāna. https://books.google.com.np/books?id=xElQAQAAIAAJ&q=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&dq=%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%2580+%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B0&hl=en&sa=X&redir_esc=y.
- ↑ Today, News (१९ फाल्गुन २०७२, बुधबार २०:०४), राजविराजको राजदेवी मन्दिरः जहाँ भक्तजनको भाकल पुरा हुने जनविश्वास, अन्तिम पहुँच 2017-09-03
{{citation}}
:|first=
has generic name (help); Check date values in:|date=
(help) - ↑ ९.० ९.१ ९.२ ९.३ "National Population and Housing Census 2011" (PDF)। Central Bureau of Statistics। अन्तिम पहुँच 1 March 2014।
बाह्य जडीसभ
विकिमिडिया कमन्समे राजविराजसँ सम्बन्धित मिडिया अछि। |