"महाराष्ट्र" के अवतरणसभमे अन्तर

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
+विस्तार
सुधार
पङ्क्त्ति १६: पङ्क्त्ति १६:
| color = white
| color = white
| size = 280
| size = 280
| foot_montage =[[प्रतापगढ़]] किला ([[महाबलेश्वर]] समीप) [[पश्चिमी घाट]]मे अवस्थित, [[छत्रपति शिवाजी टर्मिनस]], [[अजन्ता गुफासभ]]मे रहल [[पद्मपानी]]क चित्रकला, [[एलोरा गुफासभ]]मे रहल [[कैलाशा मन्दिर, एलोरा|कैलाशा मन्दिर]], [[गेटवे अफ इन्डिया]], [[एलिफेन्टा गुफासभ]]मे रहल [[त्रिमूर्ति]]क मूर्ति, [[हजूर साहिब]]मे रहल [[शनिवार वाड़ा]] किला}}
| foot_montage = ''ऊपर, बायाँसँ दायाँ भागदिस:'' पश्चिमी घाटमे अवस्थित प्रतापगढ़ किला (महाबलेश्वरक लग), छत्रपति शिवाजी महाराज टर्मिनल रेलवे स्टेशन, अजन्ताक गुफासभमे पद्मपाणिक पेन्टिङ्ग, एलोराक गुफासभमे कैलासा मन्दिर, भारतक प्रवेश द्वार, एलिफेन्टाक गुफाक त्रिमूर्ति मूर्ति, शनिवार वाड़ाकिला आ हजूर साहिब नान्देड}}
| seal_alt = Seal of Maharashtra
| seal_alt = महाराष्ट्रक प्रतीक चिह्न
| motto = <br>''प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्व वंदिता महाराष्ट्रस्य राज्यस्य मुद्रा भद्राय राजते''
| motto = <br>''प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्व वंदिता महाराष्ट्रस्य राज्यस्य मुद्रा भद्राय राजते''
<br>Pratipaccandralēkhēva vardhiṣṇurviśva vanditā mahārāṣṭrasya rājyasya mudrā bhadrāya rājatē<br>(''महाराष्ट्रक वैभव पहिल दिनक चाँदक सन बढ़त। एकरा समुचा विश्व द्वारा पूजा कएल जाएत आ अपन लोकसभक भलाईक लेल चैमैक जाएत।'')<ref>{{cite news |last1=Chavan |first1=Vijay |title=State govt's spin on Chhatrapati Shivaji's rajmudra draws public ire |url=https://punemirror.indiatimes.com/pune/cover-story/state-govts-spin-on-chhatrapati-shivajis-rajmudra-draws-public-ire/articleshow/65015105.cms |accessdate=3 April 2020 |work=Pune Mirror |date=17 July 2018 |language=en}}</ref>
<br>Pratipaccandralēkhēva vardhiṣṇurviśva vanditā mahārāṣṭrasya rājyasya mudrā bhadrāya rājatē<br>(''महाराष्ट्रक वैभव पहिल दिनक चाँदक सन बढ़त। एकरा समुचा विश्व द्वारा पूजा कएल जाएत आ अपन लोकसभक भलाईक लेल चैमैक जाएत।'')<ref>{{cite news |last1=Chavan |first1=Vijay |title=State govt's spin on Chhatrapati Shivaji's rajmudra draws public ire |url=https://punemirror.indiatimes.com/pune/cover-story/state-govts-spin-on-chhatrapati-shivajis-rajmudra-draws-public-ire/articleshow/65015105.cms |accessdate=3 April 2020 |work=Pune Mirror |date=17 July 2018 |language=en}}</ref>
| image_map = IN-MH.svg
| image_map = IN-MH.svg
| map_alt =
| map_caption = भारतक नक्सामे महाराष्ट्रक स्थान
| image_map1 =
| map_caption1 =
| coordinates = {{coord|18.97|72.820|region:IN-MH_type:adm1st|display=inline,title}}
| coor_pinpoint = मुम्बई
| coordinates_footnotes =
| subdivision_type = [[सार्वभौम सम्पन्न राष्ट्रसभक सूची|देश]]
| subdivision_name = {{IND}}
| established_title = स्थापना
| established_date = १ मई १९६०{{ref|cap|^}} {{nowrap|([[महाराष्ट्र दिवस]])}}
| seat_type = राजधानीसभ
| seat = [[मुम्बई]]<br />[[नागपुर]] (शीत)<ref>{{Cite web |url=https://www.dailypioneer.com/nation/monsoon-session--to-start-in-mahas-winter-capital-nagpur-from-july-4.html |title=Monsoon session to start in Maha's winter Capital Nagpur from July 4 |access-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180802011411/https://www.dailypioneer.com/nation/monsoon-session--to-start-in-mahas-winter-capital-nagpur-from-july-4.html |archive-date=2 August 2018 }}</ref>
| parts_type = [[भारतक जिलासभक सूची|जिला]]
| parts_style = para
| p1 = ३६
| government_footnotes =
| governing_body = [[महाराष्ट्र सरकार]]
| leader_title = राज्यपाल
| leader_name = [[भगत सिंह कोशयारी]]
| leader_title1 = {{nowrap|[[महाराष्ट्रक मुख्यमन्त्रीसभक सूची|मुख्यमन्त्री]]}}
| leader_name1 = [[उद्धव ठाकरे]] ([[शिव सेना]])
| leader_title2 = उप मुख्यमन्त्री
| leader_name2 = [[अजित पवार]] ([[राष्ट्रियवादी काङ्ग्रेस पार्टी|एनसिपी]])
| unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
| area_total_km2 = 307713
| area_rank = तेसर
| area_note =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 112,374,333
| population_as_of = २०११
| population_footnotes =<ref name="GOI_2011">{{cite web|title=census of india |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products.html/ |website=[[Census of India, 2011]] |publisher=[[Government of India]] |date=31 March 2011 |accessdate=6 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110403034618/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products.html |archivedate=3 April 2011 }}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_rank = दोसर
| population_demonym = मराठी<!-- 'Please do not change this to 'Marathi', since that is an ethnicity. Other Maharashtrian ethnicities include Konkani people, Gondi people, Khandeshi people, etc.'-->
| timezone1 = [[भारतीय मानक समय]]
| utc_offset1 = +०५:३०
| area_code =
| area_code_type = युएन/लोकोड
| iso_code = IN-MH
| demographics_type1 = जिएसडिपी {{nobold|(२०१९-२०)}}
| demographics1_footnotes = <ref name="MOSPI">{{Cite web|url=https://mahades.maharashtra.gov.in/files/publication/ESM_2019_20_Eng_Book.pdf|title=Economic Survey of Maharashtra 2019-20, Directorate of Economics and Statistics, Planning Department, Government of Maharashtra|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=7 April 2020}}</ref>
| demographics1_title1 = कुल
| demographics1_info1 = {{INRConvert|28.78|lc}}
| demographics1_title2 = प्रति व्यक्ति
| demographics1_info2 = {{INRConvert|207727}}
| registration_plate = MH
| blank_name_sec1 = आधिकारिक भाषासभ
| blank_info_sec1 = [[मराठी भाषा|मराठी]]<ref name="auto">{{Cite web|url=http://www.lawsofindia.org/pdf/maharashtra/1965/1965MH5.pdf|title=The Maharashtra Official Languages Act, 1964; Amendment Act, 2015|date=|website=lawsofindia.org|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115104204/http://www.lawsofindia.org/pdf/maharashtra/1965/1965MH5.pdf|archive-date=15 November 2017}}</ref><ref name=nclmanurep2010>{{cite web |url = http://www.nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf |title = Report of the Commissioner for linguistic minorities: 52nd report (July 2014 to June 2015) |pages = 34–35 |publisher = Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India |accessdate = 16 February 2016 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171228171523/http://www.nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf |archivedate = 28 December 2017}}</ref>
| blank_name_sec2 = [[मानव विकास सूचकाङ्क|एचडिआई]] {{nobold|(२०१७)}}
| blank_info_sec2 = {{increase}} ०.६९५<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=13 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180923120638/https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|archive-date=23 September 2018}}</ref> ({{color|#fc0|medium}}) · १५हम
| blank1_name_sec2 = साक्षरता {{nobold|(२०११)}}
| blank1_info_sec2 = ८२.३४%<ref name="pc-census2011">{{cite web |title=Census 2011 (Final Data) – Demographic details, Literate Population (Total, Rural & Urban) |url=http://planningcommission.gov.in/data/datatable/data_2312/DatabookDec2014%20307.pdf |website=planningcommission.gov.in |publisher=Planning Commission, Government of India |accessdate=3 October 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180127163347/http://planningcommission.gov.in/data/datatable/data_2312/DatabookDec2014%20307.pdf |archive-date=27 January 2018}}</ref>
| blank2_name_sec2 = [[मानव लिङ्ग अनुपात|लिङ्ग अनुपात]] {{nobold|(२०११)}}
| blank2_info_sec2 = ९२९ [[महिला|♀]]/१००० [[पुरुष|♂]]<ref name="pc-census2011" />
| website = [http://www.maharashtra.gov.in/ Maharashtra.gov.in]
| footnotes = {{ref|cap|†}}The [[Bombay State|State of Bombay]] was split into two States i.e. Maharashtra and Gujarat by the ''Bombay Reorganisation Act 1960''<ref>{{cite book|title=The Bombay Reorganisation Act 1960|url=https://books.google.com/books/about/The_Bombay_Reorganisation_Act_1960_11_of.html?id=3U_VAAAAMAAJ|access-date=23 May 2015|last1=Ministry of Law, Government of India|year=1960|archive-url=https://web.archive.org/web/20160101080935/https://books.google.com/books/about/The_Bombay_Reorganisation_Act_1960_11_of.html?id=3U_VAAAAMAAJ|archive-date=1 January 2016|url-status=live}}</ref><br />{{ref|cap|††}} Common high court
{{Infobox region symbols
| embedded = yes
| region = महाराष्ट्र
| country = भारत
| flag =
| emblem = [[File:Seal of Maharashtra.png|40px|left|]] [[महाराष्ट्रक प्रतीक चिह्न]]
| language = [[File:Marathi written in Devanagari script.svg|40px|left]] [[मराठी भाषा|मराठी]]
| mammal = [[File:Ratufa indica (Bhadra, 2006).jpg|40px|left]] [[Indian giant squirrel]]
| bird = [[File:Yellow-footed green pigeon (Treron phoenicoptera) Photograph by Shantanu Kuveskar.jpg|40px|left]] [[Yellow-footed green pigeon]]
| insect = [[File:Papilio polymnestor-Kadavoor-2016-07-27-002.jpg|40px|left]] [[Papilio polymnestor|Blue Mormon]]
| flower = [[File:Jarul.jpg|40px|left]] [[Lagerstroemia speciosa|Jarul]]
| tree = [[File:Mangifera indica 2z .jpg|40px|left]] [[आम|आम गाछ]]
}}
| type = [[भारतक राज्यसभ|राज्य]]
| leader_title3 = विधान सभा
| leader_name3 = [[बहुदलीय]]<br /> विधान सभा परिषद ७८ <br /> विधान सभा २८८ <br /> [[राज्य सभा]] १९<br /> [[लोक सभा]] ४८
| official_name =
| image_blank_emblem = [[File:Seal of Maharashtra.png|100px|महाराष्ट्रक प्रतीक]]
| blank_emblem_type = चिह्न
| blank_emblem_size = 100px
}}
}}
'''महाराष्ट्र''' ({{IPAc-en|m|ɑː|h|ə|ˈ|r|ɑː|ʃ|t|r|ə}}; {{IPA-mr|məharaːʂʈrə|lang|Maharashtra.ogg}}, abbr. '''MH''') भारतक पश्चिमी प्रायद्वीपीय क्षेत्रमे अवस्थित एक राज्य छी, जे दक्खन पठारक एक पैग भूभाग पर अधिपत्व करैत अछि। मराठी लोकसभकें घरक रूपमे, महाराष्ट्र भारतमे क्षेत्रफलक अनुसार दोसरसभसँ अधिक जनसङ्ख्या भेल राज्य आ तेसर सभसँ पैग राज्य छी। {{convert|307713|km2|sqmi|abbr=on}} मे विकशित, ई विश्वक दोसर सभसँ बेसी जनसङ्ख्या भेल उपखंड सेहो छी। महाराष्ट्रक सीमा पश्चिममे अरब सागर, दक्षिणमे [[कर्नाटक]] आ [[गोवा]] लगायत, दक्षिण-पूर्व में [[तेलंगाना]] आ पूर्वमे [[छत्तीसगढ़]] उत्तरमे [[गुजरात]] आ [[मध्य प्रदेश]], [[दादरा आ नगर हवेली]]क भारतीय केन्द्र शासित प्रदेशसभसँ जुडल अछि, सङ्गे उत्तर पश्चिममे [[दमन आ दीव]] रहल अछि।
'''महाराष्ट्र''' ({{IPAc-en|m|ɑː|h|ə|ˈ|r|ɑː|ʃ|t|r|ə}}; {{IPA-mr|məharaːʂʈrə|lang|Maharashtra.ogg}}, abbr. '''MH''') भारतक पश्चिमी प्रायद्वीपीय क्षेत्रमे अवस्थित एक राज्य छी, जे दक्खन पठारक एक पैग भूभाग पर अधिपत्व करैत अछि। मराठी लोकसभकें घरक रूपमे, महाराष्ट्र भारतमे क्षेत्रफलक अनुसार दोसरसभसँ अधिक जनसङ्ख्या भेल राज्य आ तेसर सभसँ पैग राज्य छी। {{convert|307713|km2|sqmi|abbr=on}} मे विकशित, ई विश्वक दोसर सभसँ बेसी जनसङ्ख्या भेल उपखंड सेहो छी। महाराष्ट्रक सीमा पश्चिममे अरब सागर, दक्षिणमे [[कर्नाटक]] आ [[गोवा]] लगायत, दक्षिण-पूर्व में [[तेलंगाना]] आ पूर्वमे [[छत्तीसगढ़]] उत्तरमे [[गुजरात]] आ [[मध्य प्रदेश]], [[दादरा आ नगर हवेली]]क भारतीय केन्द्र शासित प्रदेशसभसँ जुडल अछि, सङ्गे उत्तर पश्चिममे [[दमन आ दीव]] रहल अछि।

अन्तिम परिवर्तन ०९:४३, ८ जुलाई २०२०

महाराष्ट्र
Maharashtra
महाराष्ट्रक प्रतीक
आदर्श वाक्य(सभ): 

प्रतिपच्चंद्रलेखेव वर्धिष्णुर्विश्व वंदिता महाराष्ट्रस्य राज्यस्य मुद्रा भद्राय राजते
Pratipaccandralēkhēva vardhiṣṇurviśva vanditā mahārāṣṭrasya rājyasya mudrā bhadrāya rājatē
(महाराष्ट्रक वैभव पहिल दिनक चाँदक सन बढ़त। एकरा समुचा विश्व द्वारा पूजा कएल जाएत आ अपन लोकसभक भलाईक लेल चैमैक जाएत।)[१]
भारतक नक्सामे महाराष्ट्रक स्थानक अवस्थिति
भारतक नक्सामे महाराष्ट्रक स्थान
निर्देशाङ्क (मुम्बई): १८°५८′१२″N ७२°४९′१२″E / १८.९७°N ७२.८२०°E / 18.97; 72.820निर्देशाङ्क: १८°५८′१२″N ७२°४९′१२″E / १८.९७°N ७२.८२०°E / 18.97; 72.820
देश भारत
स्थापना१ मई १९६०^ (महाराष्ट्र दिवस)
राजधानीसभमुम्बई
नागपुर (शीत)[२]
जिला३६
सरकार
 • अङ्गमहाराष्ट्र सरकार
 • राज्यपालभगत सिंह कोशयारी
 • मुख्यमन्त्रीउद्धव ठाकरे (शिव सेना)
 • उप मुख्यमन्त्रीअजित पवार (एनसिपी)
 • विधान सभाबहुदलीय
विधान सभा परिषद ७८
विधान सभा २८८
राज्य सभा १९
लोक सभा ४८
क्षेत्रफल
 • कुल३०७७१३ किमी (११८८०९ वर्गमाइल)
 • क्रमतेसर
जनसङ्ख्या
 (२०११)[३]
 • कुल११,२३,७४,३३३
 • क्रमदोसर
 • घनत्व३७०/वर्ग किमी (९५०/वर्ग माइल)
वासिन्दामराठी
जिएसडिपी (२०१९-२०)
 • कुल
 • प्रति व्यक्ति२,०७,७२७ (युएस$३,१३५.९७)
समय क्षेत्रयुटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय)
आइएसओ ३१६६ सङ्केतIN-MH
सवारी दर्ताMH
आधिकारिक भाषासभमराठी[५][६]
एचडिआई (२०१७)वृद्धि ०.६९५[७] (medium) · १५हम
साक्षरता (२०११)८२.३४%[८]
लिङ्ग अनुपात (२०११)९२९ /१००० [८]
वेबसाइटMaharashtra.gov.in
The State of Bombay was split into two States i.e. Maharashtra and Gujarat by the Bombay Reorganisation Act 1960[९]
†† Common high court
महाराष्ट्रक प्रतीक
प्रतीक
महाराष्ट्रक प्रतीक चिह्न
भाषा
मराठी
पक्षी
Yellow-footed green pigeon
फूल
Jarul
गाछी
आम गाछ
किरा
Blue Mormon

महाराष्ट्र (/mɑːhəˈrɑːʃtrə/; मराठी: [məharaːʂʈrə], abbr. MH) भारतक पश्चिमी प्रायद्वीपीय क्षेत्रमे अवस्थित एक राज्य छी, जे दक्खन पठारक एक पैग भूभाग पर अधिपत्व करैत अछि। मराठी लोकसभकें घरक रूपमे, महाराष्ट्र भारतमे क्षेत्रफलक अनुसार दोसरसभसँ अधिक जनसङ्ख्या भेल राज्य आ तेसर सभसँ पैग राज्य छी। ३,०७,७१३ किमी (१,१८,८०९ वर्ग माइल) मे विकशित, ई विश्वक दोसर सभसँ बेसी जनसङ्ख्या भेल उपखंड सेहो छी। महाराष्ट्रक सीमा पश्चिममे अरब सागर, दक्षिणमे कर्नाटकगोवा लगायत, दक्षिण-पूर्व में तेलंगाना आ पूर्वमे छत्तीसगढ़ उत्तरमे गुजरातमध्य प्रदेश, दादरा आ नगर हवेलीक भारतीय केन्द्र शासित प्रदेशसभसँ जुडल अछि, सङ्गे उत्तर पश्चिममे दमन आ दीव रहल अछि।

बाह्य जडीसभ

एहो सभ देखी

एहो सभ देखु

सन्दर्भ सामग्रीसभ

  1. Chavan, Vijay (17 July 2018)। "State govt's spin on Chhatrapati Shivaji's rajmudra draws public ire"Pune Mirror (अंगरेजीमे)। अन्तिम पहुँच 3 April 2020
  2. "Monsoon session to start in Maha's winter Capital Nagpur from July 4"मूलसँ 2 August 2018 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 1 August 2018
  3. "census of india"Census of India, 2011Government of India। 31 March 2011। मूलसँ 3 April 2011 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 6 April 2011
  4. "Economic Survey of Maharashtra 2019-20, Directorate of Economics and Statistics, Planning Department, Government of Maharashtra" (PDF)। अन्तिम पहुँच 7 April 2020
  5. "The Maharashtra Official Languages Act, 1964; Amendment Act, 2015" (PDF)lawsofindia.orgमूल (PDF)सँ 15 November 2017 कऽ सङ्ग्रहित।
  6. "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 52nd report (July 2014 to June 2015)" (PDF)। Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India। pp. 34–35। मूल (PDF)सँ 28 December 2017 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 16 February 2016
  7. "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab"hdi.globaldatalab.org (अंगरेजीमे)। मूलसँ 23 September 2018 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 13 September 2018
  8. ८.० ८.१ "Census 2011 (Final Data) – Demographic details, Literate Population (Total, Rural & Urban)" (PDF)planningcommission.gov.in। Planning Commission, Government of India। मूल (PDF)सँ 27 January 2018 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 3 October 2018
  9. Ministry of Law, Government of India (1960). The Bombay Reorganisation Act 1960. https://books.google.com/books/about/The_Bombay_Reorganisation_Act_1960_11_of.html?id=3U_VAAAAMAAJ. अन्तिम पहुँच तिथि: 23 May 2015.