ऐनेगुन्डी

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
ऐनेगुन्डी
ऐनेगोन्डी
किश्किन्धा
गाउँ
उपनाम: 
किश्किन्धा नगर
ऐनेगुन्डी कर्नाटकपर अवस्थित
ऐनेगुन्डी
ऐनेगुन्डी
कर्नाटक, भारतमे स्थान
ऐनेगुन्डी भारतपर अवस्थित
ऐनेगुन्डी
ऐनेगुन्डी
कर्नाटक, भारतमे स्थान
निर्देशाङ्क: १५°२१′१०″N ७६°२९′३१″E / १५.३५२७°N ७६.४९१९°E / 15.3527; 76.4919निर्देशाङ्क: १५°२१′१०″N ७६°२९′३१″E / १५.३५२७°N ७६.४९१९°E / 15.3527; 76.4919
Countryआकृति:झण्डा
Stateकर्नाटक
Districtकोप्पल जिल्ला
उन्नतांश
५६८ मिटर (१८६४ फिट)
जनसङ्ख्या
 (२०११)
 • कुल३,७३३
Languages
 • Officialकन्नड
समय क्षेत्रयुटिसी+5:30 (IST)
Sex ratio१७४०:१७५७[१] /

ऐनेगुन्डी, जेकरा पहिने किश्किन्धा कहलऽ जाय छलै, भारत केरऽ कर्नाटक राज्य केरऽ कोप्पल जिला केरऽ गंगावती केरऽ एकटा गाम छी । ई तुंगभद्रा नदीक उत्तरी तट पर अवस्थित हम्पी सँ पुरान अछि । एकरऽ नजदीक गाम निमवपुरम मै राखि केरऽ एकटा ढेरी छै जेकरा बानर राजा बाली केरऽ दाह संस्कार करलऽ गेलऽ अवशेष मानलऽ जाय छै ।


इतिहास[सम्पादन करी]

ब्रुकलिन सङ्ग्रहालय - छिडिया गेल शांग्री रामायणसँ बाली एवम् सुग्रीव युद्ध स्थल |
  1. "View Population"। Office of the Registrar General & Census Commissioner, India।

ऐनेगुन्डीकें किश्किन्धाक बानर राज्य मानल जाइत छल, जकर किश्किन्ता के अर्थ छल एकटा जंगल जतय बानर सब रहैत छल | रामायण महाकाव्य ऐतिहासिक स्थल हम्पी सँ ५ किलोमीटर (३.१ मील) के दूरी पर अछि । वानर-देव हनुमानक जन्मभूमि अंजनाद्री पहाड़ी आ ऋषिमुक पर्वत रामायणक समीप आ संबद्ध स्थान अछि | कहलऽ जाय छै कि ई ग्रह केरऽ सबस॑ पुरानऽ पठारऽ म॑ स॑ एक छै, जेकरऽ अनुमान ३००० मिलियन साल पुरानऽ छै । केवल स्थानीय कथाकार अनेगुंडी के भूदेवी (पृथ्वी माता) के मातृगृह के रूप में संदर्भित करैत छथि |

तुंगाभद्र नदी के उत्तरी तरफ के तट पर स्थित ई गाम बानर राजकुमार सुग्रीव के राज्य के साथ-साथ विजयनगर साम्राज्य के कृष्णदेवराय वंश के ऐतिहासिक स्थल पौराणिक किश्किन्धा के रूप में कहलऽ जाय छेलै ।

प्रागैतिहासिक[सम्पादन करी]

इहो देखू : भारत मे पुरातत्व

नवपाषाण काल के इतिहास के प्रतिनिधित्व एहि क्षेत्र में मौर्य माने द्वारा कयल गेल अछि, जे एकटा प्राचीन पाषाण युग के उपनिवेश अछि | नवपाषाण काल केरऽ कई आवासऽ प॑ अखनी भी ऐन्हऽ चित्र छै जे ओन्के किंडी म॑ आज भी स्पष्ट आरू अक्षुण्ण छै । एहि मानव बस्ती मे सूक्ष्म पाषाण, मेगालिथिक, आ नवपाषाण युगक निशान अछि । भूवैज्ञानिकक अनुसार अनेगुंडी क्षेत्र लगभग चारि अरब वर्ष पुरान अछि । आइ धरि ई गाम एकटा जीवित धरोहर स्थल अछि । तुंगाभद्र नदी घाटी मे प्रागैतिहासिक शिला आश्रय आ चित्रकला भेटैत अछि ।

मट्ट बाजल[सम्पादन करी]

ऐनेगुन्डी में कलाहस्ताचार्य द्वारा स्थापित सरस्वती पीठम नामक धार्मिक मठ अछि | मट्ट शंकराचार्य के अद्वैत परम्परा के अनुसरण करै छै ।


रॉक आर्ट[सम्पादन करी]

ऐनेगुन्डीमे ओनाके किन्दी नामक प्रागैतिहासिक बस्ती अछि । बोल्डर सब पर रॉक आर्ट अछि, किछु लाल आ उज्जर निशान पर मनुष आ बैल के आकृति के चित्रण अछि | एकटा आओर बोल्डर पर सूर्य आ चन्द्रमा सन गोलाकार आरेख अछि जाहि मे किछु प्रतीकात्मकता अछि । शिला चित्र लौह युगक छल, जे १५०० ई.पू. फीका गोलाकार चित्र दफन केरऽ मेगालिथिक शैली केरऽ बहुत दुर्लभ चित्रण छै, जेकरा म॑ बीच म॑ पाथर केरऽ घेरा आरू दफन केरऽ सामान स॑ घेरलऽ मानव शरीर शामिल छै । मेगालिथिक डोलमेन केरऽ स्थल पहाड़ी में ऊपर स्थित छै, स्थानीय लोगऽ न॑ एकरा मौर्य माने (स्थानीय भाषा में मौर्य छोटऽ छै), लगभग पांच स॑ सात फीट ऊँचऽ चादर के चट्टान चारि देवाल बनाबै छै, आरू एक आरू चट्टानी चादर जेकरऽ उपयोग छत के रूप में करलऽ जाय छै (नवपाषाण काल ). ई एलु गुड्डा पहाड़ी श्रृंखला केरऽ नवपाषाण काल केरऽ आवास ऐनेगुन्डी स॑ लगभग १० किलोमीटर (६.२ मील) दूर छै, जे बेनेगल स॑ ल॑ क॑ इंदरागी गुड्डा तक छै । ऐनेगुन्डी सं लगभग डेढ़ किलोमीटर (०.९३मील) दूर चट्टान के आश्रय स्थल आ पेंटिंग अछि, पहाड़ी श्रृंखला में भेटय वाला पेंटिंग के स्थानीय रूप सं एलू गुड्डा सालू कहल जाइत अछि।

रामायण जुड़ाव[सम्पादन करी]

पम्पा सरोवर शिव आ पार्वती सँ संबंधित अछि, जे दुनू रामायण मे देखाओल गेल छल; एतय भेटल राम के भक्त शबरी, रामायण के किंवदंती ऐनेगुन्डी के आसपास व्याप्त अछि | तीर्थयात्री पम्पा सरोवरा के पवित्र स्थान मानैत छथि ।

विजयनगर पूर्वक काल[सम्पादन करी]

कन्नड़मे ऐनेगुन्डीक अर्थ हाथी गॉर्ज होइत अछि, आ हम्पीसँ पुरान अछि । अनेगुंडी के इतिहास ईसा पूर्व ३ शताब्दी सँ शुरू होइत अछि, जखन ई शहर अशोक साम्राज्यक अधीन छल । ऐनेगुन्डी पर विभिन्न वंशक शासन छल : शतवाहन, कदम्ब, चालुक्य, राष्ट्रकूट, दिल्ली सल्तनत, विजयनगर साम्राज्य आ बहामनी |


विजयनगर काल[सम्पादन करी]

१४वीं सदी के प्रारंभ में कन्नड़ में हाथी के घेरा खुलल जे ऐनेगुन्डी के नाम स जानल जाइत छल, जेकर नाम विजयनगर सेना के हाथी दल के नाम पर राखल गेल छल | कन्नड़ विजयनगर साम्राज्य आ अन्य कतेको राजवंशक पहिल राजधानी छल | १३३४मे ऐनेगुन्डी के मुख्यमंत्री देवा राया ऐनेगुन्डी के शासक बनलाह | दिल्लीक सुल्तान जखन वारंगल पर आक्रमण केलनि तखन हरिहरा आ बुक्का भागि गेलाह आ ऐनेगुन्डी आबि गेलाह, बाद मे हम्पी मे विजयनगर साम्राज्यक स्थापना केलनि | आइ पुल खसि पड़ल अछि आ निर्माणाधीन अछि। नदी के कोराकल में पार करलऽ जाब॑ सकै छै, जे बेंत आरू बाँस के आकार के गोलाकार टोकरी छै जेकरा प्लास्टिक के चादर में लपेटलऽ जाय छै । विजयनगर काल मे कोराक्लेस के उपयोग ट्रांसपोर्टेटॉइन के रूप में होइत छल | एकरऽ जिक्र १६वीं सदी केरऽ पुर्तगाली यात्री डोमिनोज पेस न॑ करलकै, जेकरा म॑ एक कोराकल "नदी पार करै लेली लगभग बीस व्यक्ति आरू घोड़ा आरू बैल क॑ ल॑ जाय छेलै।" ।