सामग्री पर जाएँ

देङ सियाओपिङ्ग

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
देङ सियाओपिङ्ग
邓小平
Deng during a visit to the US in 1979
Chairman of the Central Advisory Commission
कार्यकाल
13 September 1982 – 2 November 1987
राष्ट्रपतिLi Xiannian
प्रिमियरZhao Ziyang
Deputy
General Secretary
पूर्वाधिकारीOffice established
उतराधिकारीChen Yun
Chairman of the Central Military Commission
कार्यकाल
Party Commission: आकृति:Avoid wrap
Deputy
General Secretary
  • Hu Yaobang
  • Zhao Ziyang
  • Jiang Zemin
पूर्वाधिकारीHua Guofeng
उतराधिकारीJiang Zemin
कार्यकाल
State Commission: आकृति:Avoid wrap
पूर्वाधिकारीOffice established
उतराधिकारीJiang Zemin
3rd Chairman of the Chinese People's Political Consultative Conference
कार्यकाल
8 March 1978 – 18 June 1983
पूर्वाधिकारीZhou Enlai (until 1976)
उतराधिकारीDeng Yingchao आकृति:Collapsed infobox section begin
Secretary-General of the Central Secretariat
कार्यकाल
13 September 1956 – 25 March 1967
Party ChairmanMao Zedong
पूर्वाधिकारीOffice established
उतराधिकारीHu Yaobang (from 1980)
Chief of the General Staff of the People's Liberation Army
कार्यकाल
5 January 1975 – 7 April 1976
पूर्वाधिकारीHuang Yongsheng (until 1971)
उतराधिकारीHimself (from 1977)
कार्यकाल
7 July 1977 – 2 March 1980
पूर्वाधिकारीHimself (until 1976)
उतराधिकारीYang Dezhi
Minister of Finance
कार्यकाल
18 September 1953 – 19 June 1954
प्रिमियरZhou Enlai
पूर्वाधिकारीBo Yibo
उतराधिकारीLi Xiannian आकृति:Collapsed infobox section end
व्यैक्तिक विवरण
जन्मDeng Xiansheng (鄧先勝) (१९०४-०८-२२)२२ अगस्त १९०४
Guang'an, Sichuan, China
मृत्यु१९ फरबरी १९९७(१९९७-०२-१९) (९२ वर्ष)
Beijing, China
राजनैतिक दलChinese Communist (from 1924)
जीवनसाथीसभ
  • Zhang Xiyuan (张锡瑗) (वि. १९२८; मृ. १९२९)
  • Jin Weiying (金维映) [zh] (वि. १९३११९३९)
  • Zhuo Lin (卓琳) (वि. १९३९)
बाल बच्चा
सम्बन्धीसभDeng Zhuodi (grandson)
हस्ताक्षर
वेबसाइट(Chinese मे)
सैन्य सेवा
निष्ठाPeople's Republic of China
शाखा/सेवाआकृति:Tree list आकृति:Tree list/end
सेवा अवधि
  • 1929–1952 (in the Chinese Red Army, Eighth Route Army आ PLA)
  • 1975–1980 (in the PLA)
श्रेणी
इकाई
लडाई/युद्ध



डेंग जिओपिंग[lower-alpha १] (22 अगस्त 1904 – 19 फरवरी 1997) एक चीनी क्रांतिकारी आ राज्यकर्त्ता छल जे परमॉमाउंट लीडर के रूप में सेवा केलक। के चीन जनगणराज्य (पीआरसी) दिसम्बर १९७८ से नवम्बर १९८९ तक के बाद चीनी कम्युनिस्ट पार्टी अध्यक्ष माओत्से तुंग के 1976 में मृत्यु के मृत्यु आरू राज्य अंतिम संस्कार, डेंग धीरे-धीरे सर्वोच्च सत्ता में उठलै आरू चीन के नेतृत्व करलकै एक श्रृंखला के माध्यम स॑ दूरगामी बाजार-अर्थव्यवस्था सुधार जेकरा स॑ हुनका "आर्किटेक्ट" के रूप म॑ प्रतिष्ठा मिललै आधुनिक चीन के".[] के अनुसार


किंग राजवंश के अंत में सिचुआन में जन्मल डेंग किशोरावस्था में 1921 में फ्रांस चलि गेलाह, जतय ओ काज केलनि आ पढ़ाई केलनि ; आबै वाला सालऽ म॑ व्लादिमीर लेनिन केरऽ सिद्धांत के प्रति आकर्षित होय गेलै, आरू १९२४ म॑ चीनी कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) म॑ शामिल होय गेलै । १९२६ केरऽ शुरूआत म॑ डेंग राजनीति विज्ञान केरऽ पढ़ाई लेली मास्को गेलऽ छेलै, चीन वापसी प॑ लाल सेना केरऽ आयुक्त बनलै । 1929 के अंत के पास, डेंग न॑ गुआंगक्सी म॑ स्थानीय लाल सेना के विद्रोह के नेतृत्व करलकै । १९३१ म॑ माओ केरऽ समर्थन के कारण पार्टी के भीतर हुनका पदावनत करी देलऽ गेलै, लेकिन जुन्यी सम्मेलन के दौरान हुनका फेरू प्रोमोट करलऽ गेलै । डेंग पूरा चीनी गृहयुद्ध (१९२७-१९४९) के दौरान एक महत्वपूर्ण हस्ती छेलै, जेकरा म॑ लंबा मार्च (१९३४-१९३५) के दौरान आरू जापानी के खिलाफ लड़ै म॑ भी शामिल छेलै । (1937-1945)। ओ, लियू बोचेंगचेन यी नवगठित जन मुक्ति सेना (पीएलए) के नेतृत्व में पूर्व कुओमितांग राजधानी नानजिंग में प्रवेश केलनि। गृहयुद्ध के अंतिम खिंचाव के दौरान। १ अक्टूबर १९४९ क॑ चीन केरऽ जनगणराज्य केरऽ घोषणा के बाद डेंग न॑ तिब्बत आरू दक्षिण-पश्चिमी चीन म॑ क्षेत्रीय पार्टी प्रमुख के रूप म॑ काम करलकै, जेकरा स॑ ई क्षेत्र म॑ पार्टी केरऽ नियंत्रण क॑ मजबूत करै के काम करलऽ गेलै । १९५२ म॑ बीजिंग वापस आबी क॑ राज्य परिषद म॑ केंद्रीय पद प॑ रहलै । १९५५ म॑ जब॑ पीएलए न॑ रूसी शैली के सैन्य रैंक अपनालकै त॑ डेंग क॑ मार्शल के पद के प्रस्ताव देलऽ गेलै, जेकरा वू अस्वीकार करी देलकै । अध्यक्ष माओत्सेतुंग के अधीन पार्टी के महासचिव के रूप में, और 1950 के दशक के दौरान प्रीमियर झोउ एनलाई के अधीन उपप्रधानमंत्री के रूप में, डेंग न॑ माओ केरऽ नेतृत्व म॑ दक्षिणवादी विरोधी अभियान के अध्यक्षता करलकै, आरू विनाशकारी ग्रेट लीप फॉरवर्ड (१९५८-१९६०) के बाद चीन केरऽ आर्थिक पुनर्निर्माण म॑ अहम भूमिका निभैलकै । लेकिन, हुनकऽ दक्षिणपंथी राजनीतिक आरू आर्थिक रुखऽ के कारण अंततः हुनका माओ के पक्ष स॑ बाहर होय गेलै, आरू सांस्कृतिक क्रांति (१९६६-१९७६) के दौरान दू बार शुद्धिकरण के निशाना पर आबी गेलै ।


सितम्बर १९७६ म॑ माओ केरऽ निधन के बाद, डेंग न॑ अपनऽ चुनलऽ उत्तराधिकारी हुआ गुओफेंग क॑ पछाड़ी म॑ छोड़लकै, आरू [[चीनी कम्युनिस्ट पार्टी केरऽ ११ वीं केंद्रीय समिति केरऽ तीसरा पूर्ण सत्र|के ३ पूर्ण सत्र के दौरान चीन केरऽ सर्वोच्च नेता बनलै the 11th Central Committee]] in December 1978. माओ द्वारा आर्केस्ट्रा करलऽ गेलऽ संस्थागत अव्यवस्था आरू साम्यवाद स॑ मोहभंग स॑ ग्रस्त देश के विरासत म॑ मिलला के बाद, जे पिछला दशकऽ के अराजक राजनीतिक आंदोलन के परिणामस्वरूप छेलै, डेंग आरू हुनकऽ सहयोगी न॑ बोलुआन फनझेंग कार्यक्रम। अन्य बातऽ के अलावा ई कार्यक्रम म॑ सीसीपी केरऽ दिग्गज नेतृत्व के साथ-साथ लाखों अन्य लोगऽ क॑ भी पुनर्स्थापित करै के कोशिश करलऽ गेलै जेकरा प॑ सांस्कृतिक क्रांति के दौरान प्रताड़ित करलऽ गेलऽ छेलै, आरू धीरे-धीरे देश क॑ फेर स॑ व्यवस्था म॑ लानै के कोशिश करलऽ गेलै । 1977 स॑ 1979 केरऽ शुरूआत तलक वू राष्ट्रीय कॉलेज प्रवेश परीक्षा क॑ दोबारा शुरू करलकै जे दस साल स॑ नै होय रहलऽ छेलै, आरू सुधार आरू खुलना कार्यक्रम शुरू करलकै जेकरा म॑ बाजार पूंजीवाद के तत्वऽ के परिचय देलऽ गेलै चीनी अर्थव्यवस्था के लिये। एहि मे विशेष आर्थिक क्षेत्र, जेना शेन्ज़ेन के नामकरण शामिल छल. एखनो चीन-सोवियत विभाजन में उलझल जे 1960 के दशक के दौरान शुरू भेल छल, डेंग के चीन एक महीना के वियतनाम के संग युद्ध लड़लक. १ जनवरी १९७९ क॑ पीआरसी आधिकारिक रूप स॑ स्थापित कूटनीतिक संबंध अमेरिका के साथ वर्षो के पूर्वाभ्यास के बाद, आरू डेंग चीन केरऽ प्रथम सर्वोच्च नेता बनलै अमेरिका घुमबाक लेल। अगस्त १९८० म॑ डेंग न॑ एक राजनीतिक सुधारऽ के श्रृंखला शुरू करलकै, जेकरा म॑ राज्य केरऽ अधिकारियऽ लेली संवैधानिक अवधि सीमा निर्धारित करलऽ गेलै आरू अन्य व्यवस्थित संशोधन, जेकरा [ [1978 चीन के जनगणराज्य के संविधान|देश के तीसरे संविधान]] (1982). 1980 के दशक में, डेंग न॑ चीन केरऽ कथित अतिजनसंख्या संकट स॑ निपटै लेली एक-बच्चा नीति के वकालत करलकै, चीन केरऽ नौ साल केरऽ अनिवार्य शिक्षा के स्थापना म॑ मदद करलकै, शुरू करलऽ गेलै विज्ञान आरू प्रौद्योगिकी के लेलऽ 863 कार्यक्रम क॑, आरू पीएलए केरऽ आकार दस लाख कम करी देलकै । डेंग न॑ हांगकांग आरू मकाऊ केरऽ शासन लेली एक देश, दू सिस्टम सिद्धांत के प्रस्ताव भी देलकै, साथ ही साथ ताइवान के साथ भविष्य म॑ एकीकरण के प्रस्ताव भी देलकै । डेंग केरऽ कार्यकाल म॑ हुनकऽ संरक्षक हु याओबांग आरू झाओ जियांग पार्टी आरू सरकार केरऽ प्रमुख छेलै, लेकिन बाद म॑ दोनों क॑ सत्ता स॑ बेदखल करी देलऽ गेलै । डेंग न॑ नवंबर १९८९ म॑ अपनऽ सब आधिकारिक पदऽ स॑ इस्तीफा द॑ देलकै, जेकरऽ बाद [[१९८९ तियानमेन स्क्वायर विरोध|तियानमेन स्क्वायर म॑ विरोध प्रदर्शन के विस्फोट] ।


डेंग आरू हुनकऽ सहयोगी देशऽ द्वारा करलऽ गेलऽ सुधार न॑ चीन क॑ धीरे-धीरे एक नियोजित अर्थव्यवस्था आरू माओवादी विचारधारा स॑ दूर करी देलकै, ओकरा विदेशी निवेश आरू तकनीक लेली खोललकै, आरू ओकरऽ विशाल श्रम शक्ति क॑ वैश्विक बाजार, जेकरा स॑ एक अरब लोगऽ क॑ गरीबी स॑ ऊपर उठैलऽ गेलै आरू चीन क॑ दुनिया केरऽ सबसें तेजी स॑ बढ़ै वाला अर्थव्यवस्था म॑ बदली देलऽ गेलै ।[] डेंग आरू हुनकऽ चुनलऽ उत्तराधिकारी जियांग जेमिन आरू हु जिंताओ न॑ चीन क॑ नाममात्र सकल घरेलू उत्पाद द्वारा दुनिया केरऽ दोसरऽ सबसें बड़ऽ अर्थव्यवस्था न॑ २०१० म॑ ।[][] अंततः हुनका समाजवादी विचारधारा क॑ मुक्त उद्यम के साथ जोड़ै वाला सोच केरऽ एगो नया ब्रांड के "आर्किटेक्ट" के रूप म॑ विशेषता देलऽ गेलै, जेकरा "चीनी विशेषता वाला समाजवाद" (जेकरा अब॑ डेंग जिओपिंग के नाम स॑ जानलऽ जाय छै) नाम देलऽ गेलै सिद्धांत). कभियो या त पीआरसी के राज्य प्रमुख या सरकार के प्रमुख के रूप में पद पर रहने के बावजूद न ही सीसीपी केरऽ प्रमुख, डेंग क॑ आम तौर प॑ सीसीपी केरऽ दूसरऽ पीढ़ी केरऽ नेतृत्व केरऽ "कोर" के रूप म॑ देखलऽ जाय छै, जेकरऽ दर्जा भीतर निहित छै पार्टी के संविधान.[] डेंग क॑ समय वर्ष केरऽ व्यक्ति के लेलऽ नामित करलऽ गेलऽ छेलै 1978 आरू 1985.[][१०] 1989 केरऽ तियानमेन स्क्वायर विरोध प्रदर्शन प॑ सैन्य दमन के आदेश दै के कारण हुनकऽ आलोचना करलऽ गेलै, फिर भी हुनकऽ 1992 के दक्षिणी दौरा के साथ-साथ 1997 में हांगकांग के चीनी नियंत्रण में वापसी और 1999 में मकाऊ के वापसी |

प्रारंभिक जीवन एवं परिवार

[सम्पादन करी]
Deng Xiaoping at age 16, studying in France (1921)


डेंग के पूर्वज के पता जियिंग काउंटी (अब मेक्सियन के रूप में नामित), गुआंगडोंग,[११] हक्का लोग के लेलऽ एगो प्रमुख पैतृक क्षेत्र छेलै, आरू सिचुआन म॑ कई पीढ़ी स॑ बसलऽ छेलै ।सन्दर्भ त्रुटि: <ref> टैग के लिए समाप्ति </ref> टैग नहीं मिला

डेंग केरऽ पिता डेंग वेनमिंग एगो मध्य स्तरीय जमीन मालिक छेलै जे सिचुआन केरऽ चेंगदू म॑ कानून आरू राजनीति विज्ञान विश्वविद्यालय म॑ पढ़लऽ छेलै । ओ स्थानीय रूप सँ प्रमुख छलाह।[१२] हुनकर माँ, उपनाम दान, डेंग के जीवन के प्रारंभिक अवस्था में मरि गेल छलीह, जाहि में डेंग, हुनकर तीन भाई आ तीन बहिन छोड़ि गेलीह।[१३] पांच साल के उम्र में डेंग के पारंपरिक चीनी शैली के निजी प्राथमिक विद्यालय में भेजल गेल छल, ओकर बाद सात साल के उम्र में एकटा बेसी आधुनिक प्राथमिक स्कूल में भेजल गेल छल.


डेंग केरऽ पहिलऽ पत्नी, जे मास्को केरऽ हुनकऽ स्कूली साथी म॑ स॑ एगो छेली, हुनकऽ पहिलऽ बच्चा, एगो बच्ची के जन्म के कुछ दिन बाद २४ साल के उम्र म॑ ही मौत होय गेलै, जेकरऽ भी मौत होय गेलै । हुनकऽ दोसरऽ पत्नी जिन वेइयिंग न॑ १९३३ म॑ डेंग प॑ राजनीतिक हमला के बाद हुनका छोड़ी देलकै ।हुनकरऽ तेसरऽ पत्नी झुओ लिन युन्नान म॑ एगो उद्योगपति के बेटी छेली । ओ १९३८ मे कम्युनिस्ट पार्टी के सदस्य बनलीह, आ एक साल बाद [[यान'] में माओ के गुफा के निवास के सामने डेंग सं विवाह केलनि. हुनका सब के पांच बच्चा छेलै: तीन बेटी (डेंग लिन, डेंग नान आरू डेंग रोंग) आरू दू बेटा (डेंग पुफांग आरू डेंग ज़िफांग) । डेंग 86 वर्षक उम्र मे धूम्रपान छोड़ि देलनि।[१४]

  1. आकृति:वेब के उद्धरण
  2. आकृति:Cite Merriam-Webster
  3. "माओ के अंतिम हुर्रा: टेंग ह्सियाओ के खिलाफ अभियान- पिंग", अगस्त १९७६।  |वेबसाइट= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता); |आर्काइव-url= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  4. Faison, सेठ (६ जनवरी १९८६), "वर्ष के आदमी: डेंग जिओपिंग", समय (en-USमे), आइएसएसएन [//www.worldcat.org/issn/0362-4331} }
  5. Denmark, Abraham, /web/20190508043643/https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/12/19/40-वर्ष-पूर्व-डेंग-क्सियाओपिंग-बदल-चीन-और-दुनिया/ "40 years ago , डेंग जिओपिंग चीन बदलि देलक — आ दुनिया", द वाशिंगटन पोस्ट (en-USमे), आइएसएसएन 0190-8286, 19/40-वर्ष-पहिले-डेंग-क्सियाओपिंग-बदलल-चीन-आ-दुनिया/ मूलसँ ८ मई २०१९ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ अप्रैल २०२१ 
  6. theguardian.com/business/2010/aug/16/%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8-%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8-%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%AF-%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A4%B8%E0%A5%87-%E0%A4%AC%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A4%95%E0%A4%BE-%E0%A4%85%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE1 "चीन न॑ जापान क॑ पछाड़ी म॑ छोड़ी क॑ दुनिया केरऽ दोसरऽ सबसें बड़ऽ अर्थव्यवस्था", १६ अगस्त २०१०, २०२२-०६-१२ कऽ मूल रूप सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १२ जून २०२२  |dead-url= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता); |वेबसाइट= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  7. बारबोजा, डेविड (१६ अगस्त २०१०), "चीन न॑ जापान क॑ दोसरऽ सबसें बड़ऽ अर्थव्यवस्था के रूप म॑ पारित करी देलकै", द न्यूयॉर्क टाइम्स (en-USमे), आइएसएसएन 0362-4331  |पहुंच-तिथि= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता); |आर्काइव-url= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  8. "चीन कम्युनिस्ट पार्टी के संविधान", Xinhuanet, चीन_के_कम्युनिस्ट_पार्टी_के_संविधान.pdf मूलसँ |archiveurl= |archivedate= आवश्यक (सहायता) मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १८ फरवरी २०२१  |आर्काइव-तिथि= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  9. /http://content.time.com/time/covers/0,16641,19790101,00.html "वर्ष केरऽ आदमी: टेंग ह्सियाओ-प'इंग: एक नया चीन के दृष्टि", समय, १ जनवरी १९७९, समय/कवर/0,16641,19790101,00.html मूलसँ १९ अप्रैल २०२१ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ अप्रैल २०२१ 
  10. { {Cite पत्रिका 0362-4331} }</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-6|↑]]</span> <span class="reference-text"><span class="citation news">Denmark, Abraham, [https://web.archive.org /web/20190508043643/https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/12/19/40-वर्ष-पूर्व-डेंग-क्सियाओपिंग-बदल-चीन-और-दुनिया/ "40 years ago , डेंग जिओपिंग चीन बदलि देलक — आ दुनिया"], ''[[द वाशिंगटन पोस्ट]]'' (en-USमे), [[आइएसएसएन|आइएसएसएन]]&nbsp;[//www.worldcat.org/issn/0190-8286 0190-8286], [https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/12/ 19/40-वर्ष-पहिले-डेंग-क्सियाओपिंग-बदलल-चीन-आ-दुनिया/ मूल]सँ ८ मई २०१९ मे सङ्ग्रहित<span class="reference-accessdate">, अन्तिम पहुँच १९ अप्रैल २०२१</span>।</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fmai.wikipedia.org%3A%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%99+%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97&rft.atitle=40+years+ago+%2C+%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%97+%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97+%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8+%E0%A4%AC%E0%A4%A6%E0%A4%B2%E0%A4%BF+%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%95+%E2%80%94+%E0%A4%86+%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE&rft.au=Denmark%2C+Abraham&rft.aufirst=Abraham&rft.aulast=Denmark&rft.genre=article&rft.issn=0190-8286&rft.jtitle=%E0%A4%A6+%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%9F%E0%A4%A8+%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fnews%2Fmonkey-cage%2Fwp%2F2018%2F12%2F+19%2F40-%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7-%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%87-%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%97-%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97-%E0%A4%AC%E0%A4%A6%E0%A4%B2%E0%A4%B2-%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8-%E0%A4%86-%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%2F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&nbsp;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-7|↑]]</span> <span class="reference-text"><span class="citation web">[http://www. theguardian.com/business/2010/aug/16/%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8-%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8-%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%AF-%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A4%B8%E0%A5%87-%E0%A4%AC%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A4%95%E0%A4%BE-%E0%A4%85%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE1 "चीन न॑ जापान क॑ पछाड़ी म॑ छोड़ी क॑ दुनिया केरऽ दोसरऽ सबसें बड़ऽ अर्थव्यवस्था"], १६ अगस्त २०१०, २०२२-०६-१२ कऽ मूल रूप [https://web.archive.org/web/20220612191236/http://https/ सङ्ग्रहित]<span class="reference-accessdate">, अन्तिम पहुँच १२ जून २०२२</span>।</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fmai.wikipedia.org%3A%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%99+%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97&rft.btitle=%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8+%E0%A4%A8%E0%A5%91+%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8+%E0%A4%95%E0%A5%91+%E0%A4%AA%E0%A4%9B%E0%A4%BE%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A5%80+%E0%A4%AE%E0%A5%91+%E0%A4%9B%E0%A5%8B%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A5%80+%E0%A4%95%E0%A5%91+%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE+%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%BD+%E0%A4%A6%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A4%BD+%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%82+%E0%A4%AC%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A4%BD+%E0%A4%85%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE&rft.date=%E0%A5%A7%E0%A5%AC+%E0%A4%85%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4+%E0%A5%A8%E0%A5%A6%E0%A5%A7%E0%A5%A6&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.+theguardian.com%2Fbusiness%2F2010%2Faug%2F16%2F%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25A8-%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AA%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25A8-%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25AF-%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25AC%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587-%25E0%25A4%25AC%25E0%25A4%25A1%25E0%25A4%25BC%25E0%25A4%2595%25E0%25A4%25BE-%25E0%25A4%2585%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A5%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A5%25E0%25A4%25BE1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&nbsp;</span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;dead-url=</code> प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#parameter_ignored|सहायता]]); </span><span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;वेबसाइट=</code> प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#parameter_ignored|सहायता]])</span>[[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]][[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]]</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-8|↑]]</span> <span class="reference-text"><span class="citation news">बारबोजा, डेविड (१६ अगस्त २०१०), [https://www.nytimes.com/2010/08/16/business/global/16yuan.html "चीन न॑ जापान क॑ दोसरऽ सबसें बड़ऽ अर्थव्यवस्था के रूप म॑ पारित करी देलकै"], ''द न्यूयॉर्क टाइम्स'' (en-USमे), [[आइएसएसएन|आइएसएसएन]]&nbsp;[//www.worldcat.org/issn/0362-4331 0362-4331]।</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fmai.wikipedia.org%3A%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%99+%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97&rft.atitle=%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8+%E0%A4%A8%E0%A5%91+%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8+%E0%A4%95%E0%A5%91+%E0%A4%A6%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A4%BD+%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%82+%E0%A4%AC%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A4%BD+%E0%A4%85%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE+%E0%A4%95%E0%A5%87+%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%AA+%E0%A4%AE%E0%A5%91+%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4+%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%80+%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%95%E0%A5%88&rft.au=%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%BE%2C+%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A1&rft.aufirst=%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A1&rft.aulast=%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%BE&rft.date=%E0%A5%A7%E0%A5%AC+%E0%A4%85%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4+%E0%A5%A8%E0%A5%A6%E0%A5%A7%E0%A5%A6&rft.genre=article&rft.issn=0362-4331&rft.jtitle=%E0%A4%A6+%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%AF%E0%A5%89%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95+%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B8&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2010%2F08%2F16%2Fbusiness%2Fglobal%2F16yuan.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&nbsp;</span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;पहुंच-तिथि=</code> प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#parameter_ignored|सहायता]]); </span><span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;आर्काइव-url=</code> प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#parameter_ignored|सहायता]])</span>[[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]][[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]]</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-9|↑]]</span> <span class="reference-text"><span class="citation web">[https://web.archive.org/web/20211026032331/http://www.xinhuanet.com//english/download/चीन_के_कम्युनिस्ट_पार्टी_के_संविधान.pdf "चीन कम्युनिस्ट पार्टी के संविधान"], [[Xinhuanet]], [http://www.xinhuanet.com//english/download/ चीन_के_कम्युनिस्ट_पार्टी_के_संविधान.pdf मूल]सँ <span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;archiveurl=</code> <code>&#124;archivedate=</code> आवश्यक ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#archive_missing_date|सहायता]])</span> मे सङ्ग्रहित<span class="reference-accessdate">, अन्तिम पहुँच १८ फरवरी २०२१</span>।</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fmai.wikipedia.org%3A%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%99+%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97&rft.btitle=%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8+%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F+%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80+%E0%A4%95%E0%A5%87+%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8&rft.genre=book&rft.pub=Xinhuanet&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.xinhuanet.com%2F%2Fenglish%2Fdownload%2F+%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F_%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8.pdf&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&nbsp;</span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code>&#124;आर्काइव-तिथि=</code> प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल ([[सहायता:उद्दरण त्रुटी#parameter_ignored|सहायता]])</span>[[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]][[Category:सन्दर्भ त्रुटीयुक्त पृष्ठसभ]]</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-10|↑]]</span> <span class="reference-text"><span class="citation journal">[https://web.archive.org/web/20210419041030 /http://content.time.com/time/covers/0,16641,19790101,00.html "वर्ष केरऽ आदमी: टेंग ह्सियाओ-प'इंग: एक नया चीन के दृष्टि"], ''[[समय (पत्रिका)|समय]]'', १ जनवरी १९७९, [http://content.time.com/ समय/कवर/0,16641,19790101,00.html मूल]सँ १९ अप्रैल २०२१ मे सङ्ग्रहित<span class="reference-accessdate">, अन्तिम पहुँच १९ अप्रैल २०२१</span>।</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fmai.wikipedia.org%3A%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%99+%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97&rft.atitle=%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7+%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%BD+%E0%A4%86%E0%A4%A6%E0%A4%AE%E0%A5%80%3A+%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%97+%E0%A4%B9%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%93-%E0%A4%AA%27%E0%A4%87%E0%A4%82%E0%A4%97%3A+%E0%A4%8F%E0%A4%95+%E0%A4%A8%E0%A4%AF%E0%A4%BE+%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8+%E0%A4%95%E0%A5%87+%E0%A4%A6%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF&rft.date=%E0%A5%A7+%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%80+%E0%A5%A7%E0%A5%AF%E0%A5%AD%E0%A5%AF&rft.genre=article&rft.jtitle=%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF&rft_id=http%3A%2F%2Fcontent.time.com%2F+%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF%2F%E0%A4%95%E0%A4%B5%E0%A4%B0%2F0%2C16641%2C19790101%2C00.html&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&nbsp;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink">[[#cite_ref-11|↑]]</span> <span class="reference-text">{ {Cite पत्रिका] |issn= मान जाँच करी (सहायता), मूलसँ २३ जनवरी २०१७ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १९ अप्रैल २०२१  |archive- date= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता); একের অধিক |work=|magazine= উল্লেখ করা হয়েছে (सहायता)
  11. "सिचुआन प्रांत में हक्का के आगमन", २९ दिसम्बर १९९७, मूलसँ २०१०-११-०४ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १३ मार्च २०१०  |प्रकाशक= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  12. यांग 1997, pp. 11-12.
  13. "डेंग जिओपिंग – बचपन", मूलसँ २०२२-०५-२१ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ मई २०१०  |प्रकाशक= प्यारामिटर ग्रहण नहि कएल (सहायता)
  14. छोड़ि देलक/6011670482000/ "डेंग जिओपिंग सिगरेट छोड़ दिया", यूपीआई, १ अप्रैल १९९१, अन्तिम पहुँच २३ अक्टूबर २०२३ 


सन्दर्भ त्रुटि: "lower-alpha" नामक सन्दर्भ-समूह के लिए <ref> टैग मौजूद हैं, परन्तु समूह के लिए कोई <references group="lower-alpha"/> टैग नहीं मिला। यह भी संभव है कि कोई समाप्ति </ref> टैग गायब है।