बाली (इन्डोनेसिया)

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
Bali
बाली
Province
Amed banner sunset.jpg
Tanah-Lot Bali Indonesia Pura-Tanah-Lot-01.jpg
Panorama of Bali from Besakih - Mother temple.jpg
Snorkeling Pemuteran Bali 2.jpg
Listening To The Sound of Peace Under The Sunset.jpg
Balinese Dancer (Imagicity 1248).jpg
Balinese vrouwen in een processie bij een festival in Ubud, -7 Aug. 2009 a.jpg
Balinese girl with offering.jpg
उपरसँग, बायासँ दायादिश:
अमेद बिचसँ देखिएल सूर्यास्त आ अगुङ पहाड, गरुड विष्णु केन्काना स्मारक, तनाह लट मन्दिर, बेसाकी मन्दिर, पेमुतेरानमे स्कुबा डाइभिङ, कुता बिचक सूर्यास्त, परम्परागत झाँकीसभ
आधिकारिक छाप Bali बाली
मुहर
नाम: पुलाउ देवता (देवताक टापु), अाइस ल्यान्ड अफ गड, अाइस ल्यान्ड अफ पिस, विश्वक बिहान, हिन्दू धर्मक टापु, प्रेमक टापु[१]
आदर्श वाक्य: बाली द्वीप जय (बालेली भाषा)
(अर्थ:प्रसिद्ध बाली टापु)
Location of Bali in Indonesia (हरियरमे)
Location of Bali in Indonesia (हरियरमे)
निर्देशाङ्क: ८°३९′द॰ ११५°१३′पू॰ / ८.६५०°S ११५.२१७°E / -8.650; 115.217निर्देशाङ्क: ८°३९′द॰ ११५°१३′पू॰ / ८.६५०°S ११५.२१७°E / -8.650; 115.217
Country इन्डोनेसिया
CapitalLambang Denpasar City.png Denpasar
सरकार
 • GovernorI Made Mangku Pastika (PD)
 • Vice GovernorI Ketut Sudikerta
क्षेत्रफल
 • सम्पूर्ण५७८० किमी (२२३० वर्गमाइल)
जनसङ्ख्या (2014)
 • सम्पूर्ण४२,२५,३८४
 • घनत्व७३०/किमी (१९००/वर्ग माइल)
Demographics
 • Ethnic groupsBalinese (90%), Javanese (7%), Baliaga (1%), Madurese (1%)[२]
 • Religionहिन्दू (83.5%), मुस्लिम (13.4%), क्रिस्चियन (2.5%), बौद्ध (0.5%)[३]
 • भाषाहरूभाषा (अाधिकारिक), बालेली, बालेली मले
समय क्षेत्रWITA (युटिसी+08)
गाडी दर्ताDK
HDIIncrease 0.724 (High)
HDI rank5th out of 34 (2014) province of Indonesia
वेबसाइटwww.baliprov.go.id
बाली (टापु)
Native name: पुलाउ बाली
BaliLandsat001.jpg
बाली टापु, इन्डोनेसिया
भूगोल
Archipelagoनीचा सुन्दा टापु समूह
क्षेत्रफल५,६३६ किमी (२,१७६ वर्ग माइल)[४]
लम्बाई१४५ km (९०.१ mi)
चौडाई८० km (५० mi)
उच्चतम उन्न्तांश३,१४८ m (१०,३२८ ft)
उच्चतम विन्दुअगुङ पर्वत
प्रशासन
इन्डोनेसिया
प्रदेशबाली
पैग settlementदेन्पसार (pop. 834,881)
जनसाङ्ख्यिकी
जनजाती समूहबालेली, जाभाली, ससाक

बाली (इन्डोनेसियाली: पुलाउ बाली, प्रोभिन्सी बाली) इन्डोनेसियामे अवस्थित एक टापु तथा प्रदेश छी। बाली प्रदेशमे बाली टापु तथा नजदिक अन्य नुसा पेनिदा, नुसा लेम्बोङान आ नुसा चेनिङान जहिना छोट टापुसभ सेहो समाहित अछि। ई टापु सुन्दा टापुसमूहक नीचा भागमे सबसँ पश्चिमी बगलमे रहल अछि। बालीक पश्चिममे जाभा टापु आ पूर्वमे लोम्बक टापु रहल अछि । एकर राजधानी सहर देन्पासर टापुक दक्षिणमे रहल अछि ।

इन्डोनेसियाली हिन्दू अल्पसङ्ख्यकसभक बाहुल्यता रहल बालीमे सन् २०१० मे कएल जनगणना अनुसार ३८ लाख ९० हजार सात सय सन्ताउन्न[५] लोगसभ बसोबास करैत छल । सन् २०१४ कऽ जनवरीमे जनसङ्ख्या करीब ४२ लाख २५ हजार पुगल अनुमान कएल गेल छल ।[६] सन् २०१० कऽ जनसङ्ख्याक अनुसार बालीमे कुल जनसङ्ख्याक ८३.५ प्रतिसत बालीसभ हिन्दू धर्म अबलम्बन कएल पाइएल छल १३.४ प्रतिसत मुस्लिम, २.५ प्रतिसत क्रिस्चियन आ ०.५ प्रतिसत बौद्ध धर्म अबलम्बन केने छल ।[७]

बाली एकटा प्रख्यात पर्यटकीय गन्तब्यक टापु छी। सन् १९८० कऽ दशकसँ पर्यटकसभक सङ्ख्यामे उल्लेखनीय मात्रामे बृद्धि भेल पावैत अछि ।[८] करीब ८० प्रतिसत ब्यापार व्यवसाय पर्यटनसग सम्बन्धित रहल अछि। ई टापु परम्परागत तथा आधुनिक नृत्य, मूर्तिकला, चित्रकला, छाला तथा धातुका सामग्रीसभ तथा सङ्गीत जहिना उच्चकोटीक कला तथा कला सामग्रीसभक लेल प्रख्यात अछि। प्रत्येक वर्ष आयोजना करै इन्डोनेसियाली अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र महोत्सव बालीमेहि आयोजना करैत अछि। सन् २०१७ कऽ मार्चमे भ्रमणक लेल सुझाब दऽ प्रख्यात वेबसाइट ट्रिपएड्भाइजर बालीके विश्वक सबसँग उत्तम गन्तब्यक रूपमे सूचीकृत कएल गेल छल ।[९]

बाली टापु सबसँ उच्च जलचर जैविक विविधता भेल क्षेत्र कोरल त्रिकोणक एक भाग छी।[१०] ई क्षेत्रमे मात्रै ५०० सँ बेसी प्रजातिक जीवसभ पावैत अछि। तुलनात्मक रूपमे ई सङ्ख्या पूरै क्यारेबियाली क्षेत्रमे पावल एहन जीवसभसँ सात गुणा बेसी अछि।[११] सन् २०११ कऽ आसियान सम्मेलन, सन् २०१३ क एपेक बैठक तथा सन् २०१३ क मिस वर्ल्ड प्रतियोगिता बालीमे आयोजना केने छल । बालीमे रहल सुबाक सिंचाइ प्रणाली युनेस्कोक विश्व सम्पदा सूचीमे सुचीकृत कएल गेल अछि।[१२]

चित्र दिर्घा[सम्पादन करी]

इतिहास[सम्पादन करी]

बाली इसा पूर्व २००० मे स्थापना भेल छल । बाली टापुक पश्चिममे रहल चेकिक गाउँमे भेटल पत्थरके सामग्रीसभसँ बाटके पुष्टी केने अछि। दक्षिणपूर्वी एसिया तथा ओसिनियासँ बसाइँ सरेर गेल अस्ट्रेलोएसियाली लोगसभके बस्तीक स्थापना केने छल ।<ref>[[बाली (इन्डोनेसिया) सांस्कृतिक तथा भाषागत रूपमे बालीक नागरिकसभ इन्डोनेसियाली टापुसमूह, मलेसिया, फिलिपिन्स तथा ओसिनियाक लोगसभ जहिना देखैत अछि।


सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]

  1. "Bali to Host 2013 Miss World Pageant", Jakarta Globe, २६ अप्रैल २०१२, मूलसँ १२ जनवरी २०१३-मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० दिसम्बर २०१२  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण नै केलक (सहायता)
  2. Suryadinata, Leo; Arifin, Evi Nurvidya & Ananta, Aris (2003). Indonesia's Population: Ethnicity and Religion in a Changing Political Landscape. Institute of Southeast Asian Studies. आइएसबिएन 9812302123. 
  3. Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut (2010 Census). bps.go.id
  4. "Luas Wilayah dan Letak Geografis Pulau Bali dan Kabupaten/Kota Tahun 2013", BPS Provinsi Bali, मूलसँ ३ सितम्बर २०१४-मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३१ अगस्त २०१४  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण नै केलक (सहायता)
  5. "Indonesia (Urban City Population): Provinces & Cities – Statistics & Maps on City Population", Citypopulation.de, १ मई २०१०, अन्तिम पहुँच ३० दिसम्बर २०१२ 
  6. Ni Komang Erviani (१७ दिसम्बर २०१२), "Bali faces population boom, now home to 4.2 million residents", Bali Daily via The Jakarta Post, अन्तिम पहुँच ३० दिसम्बर २०१२ 
  7. "Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut" [Population by Region and Religion Bali Province], Sensus Penduduk 2010, Badan Pusat Statistik। 
  8. Vickers, Adrian (2013-08-13) (enमे). Bali: A Paradise Created. Tuttle Publishing. आइएसबिएन 9781462900084. https://books.google.com/books?id=y17MAgAAQBAJ. 
  9. "Bali named as best destination in the world by TripAdvisor", Nzherald.co.nz, मार्च २२, २०१७, अन्तिम पहुँच अप्रैल ३०, २०१७ 
  10. Dudley, Nigel; Stolton, Sue (2010-08-12) (enमे). Arguments for Protected Areas: Multiple Benefits for Conservation and Use. Routledge. आइएसबिएन 9781136542923. https://books.google.com/books?id=-wDJBQAAQBAJ. 
  11. "Species diversity by ocean basin", NOAA Coral Reef Conservation Program, ९ मई २०१४, मूलसँ १२ मई २०१४-मे सङ्ग्रहित।  |deadurl= प्यारामिटर ग्रहण नै केलक (सहायता)
  12. Evans, Kate (२०१२-०६-२७), "World heritage listing for Bali's 'Subak' tradition", ABC News (en-AUमे), अन्तिम पहुँच २०१७-०९-१४ 

बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]

एहो सभ देखी[सम्पादन करी]