ब्ल्याक डेथ
ब्ल्याक डेथ, जेकरा पेस्टीलेन्स आओर प्लेग के रूप मे सेहो जानल जाइत अछि, मानव इतिहास मे फैलल सभसँ घातक महामारी छल, जेकर परिणामस्वरूप यूरेसिया आओर उत्तरी अफ्रीका मे ७५-२०० मिलियन लोग सभ के मृत्यु भेल छल, जे यूरोप मे १३४७ सँ १३५१ धरि उच्च सीमा पर छल। प्लेग मानल जाइत अछि जे जीवाणु येरसिनिया पेस्टिस के कारण होए वाला रोग छी, एही रोग के कारण मानल जाइत अछि। वाई पेस्टिस संक्रमण सँ सेप्टिक्यामिक आओर न्यूमोनिक प्लेग भऽ सकैत अछि मुद्दा अधिकांश सामान्यतः बुबोनिक प्लेग कऽ परिणाम होइत अछि। ब्ल्याक डेथ, जस्टिन कऽ प्लेग (५४२-५४६) के बाद दाखिल कएल गेल दोसर प्लेग महामारी छल। प्लेग यूरोपीय इतिहास के पाठ्यक्रम पर भारी प्रभाव के साथ-साथ धार्मिक, सामाजिक आओर आर्थिक उथल-पुथल के उत्पत्ति सेहो केनए छल।[१][२][३][४][५][६][७]
ब्ल्याक डेथ के उत्पत्ति संभवतः मध्य एसिया वा पूर्वी एसिया मे भेल छल, जतय सँ ई सिल्क रोड के साथ-साथ १३४७ धरि क्रीमिया धरि पहुँच गेल छल। ओहि ठाम सँ, ई संभवतया ओ काला मूस सभ पर रहै वाला (परिजिवी) वाला पिस्सू द्वारा, जे जेनो मर्चेन्ट जहाजसभ पर यात्रा करैत छल, जे कि ओ पूरे क्षेत्र मे फैल गेल छल। भूमध्य बेसिन आओर अफ्रीका, पश्चिमी एसिया आओर बाँकी यूरोप धरि कन्स्टेन्टिनोपल, सिसिली आओर इतालवी प्रायद्वीप के माध्यम सँ पहुँचैत छल।[८][९]
अनुमान अछि जे ब्ल्याक डेथ के कारणसँ, यूरोप के ३०% सँ ६०% जनसंख्या के मृत्यु भेल छल। कुल जोडि के, प्लेग १४हम शताब्दी मे विश्व के जनसंख्या के अनुमानित ४७५ मिलियन सँ घटि के ३५०–३७५ मिलियन करि देने होएत। यूरोप के जनसंख्या के अपन पिछला स्तर धरि ठीक होए मे २०० साल लगि गेल। २०हम शताब्दी के शुरुवात धरि दुनिया भर के विभिन्न स्थानसभ पर प्लेग के प्रकोप जारी रहल छल।[१०][११][१२][१३][१४] [१५] [१६][१७]
नाम
[सम्पादन करी]पिछला विपत्तिसभ
[सम्पादन करी]१४हम शताब्दी के प्लेग
[सम्पादन करी]कारण
[सम्पादन करी]ट्रान्समिशन
[सम्पादन करी]लक्षण
[सम्पादन करी]परिणाम
[सम्पादन करी]डीएनए प्रमाण
[सम्पादन करी]वैकल्पिक स्पष्टीकरण
[सम्पादन करी]पुनरावृतिसभ
[सम्पादन करी]दोसर प्लेग महामारी=
[सम्पादन करी]तेसर प्लेग महामारी
[सम्पादन करी]१९हम शताब्दी
[सम्पादन करी]अन्य
[सम्पादन करी]मृत्यु दर
[सम्पादन करी]सांस्कृतिक चित्रण
[सम्पादन करी]सन्दर्भ सामग्रीसभ
[सम्पादन करी]- ↑ Gould, George Milbry (1966) (enमे). Anomalies and Curiosities of Medicine. Blacksleet River. प॰ 617. आइएसबिएन 978-1-4499-7722-1. https://books.google.com/?id=TDZvCfUVO0QC&dq=75000000+black-death+dupony.
- ↑ ABC/Reuters (२९ जनवरी २००८), "Black death 'discriminated' between victims (ABC News in Science)", Australian Broadcasting Corporation, मूलसँ २० दिसम्बर २०१६ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३ नवम्बर २००८।
- ↑ "Black Death's Gene Code Cracked", Wired, ३ अक्टुबर २००१, मूलसँ २६ अप्रैल २०१५ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १२ फरबरी २०१५।
- ↑ "Health: De-coding the Black Death", BBC, ३ अक्टुबर २००१, मूलसँ ७ जुलाई २०१७ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३ नवम्बर २००८।
- ↑ Aberth, John (13 September 2013). From the Brink of the Apocalypse: Confronting Famine, War, Plague and Death in the Later Middle Ages. आइएसबिएन 9781134724802. https://books.google.com/?id=nXvdAAAAQBAJ&pg=PP1&dq=death+toll+from+plague#v=onepage.
- ↑ Deleo, Frank R.; Hinnebusch, B Joseph (२००५), "A plague upon the phagocytes", Nature Medicine 11 (9): 927–928, डिओआई:10.1038/nm0905-927, पिएमआइडी 16145573।
- ↑ "Economic life after Covid-19: Lessons from the Black Death", The Economic Times, २९ मार्च २०२०।
- ↑ "Plague", World Health Organization, अक्टुबर २०१७, मूलसँ २४ अप्रैल २०१५ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ नवम्बर २०१७।
- ↑ Firth, John (अप्रैल २०१२), "The History of Plague – Part 1. The Three Great Pandemics", jmvh.org, मूलसँ २ अक्टुबर २०१९ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १४ नवम्बर २०१९।
- ↑ Hollingsworth, Julia, "Black Death in China: A history of plagues, from ancient times to now", CNN, मूलसँ ६ मार्च २०२० मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २४ मार्च २०२०।
- ↑ Bramanti, Barbara; Stenseth, Nils Chr; Walløe, Lars; Lei, Xu (२०१६), "Plague: A Disease Which Changed the Path of Human Civilization", Advances in Experimental Medicine and Biology 918: 1–26, आइएसएसएन 0065-2598, आइएसबिएन 978-94-024-0888-1, डिओआई:10.1007/978-94-024-0890-4_1, पिएमआइडी 27722858।
- ↑ Wade, Nicholas (२०१०-१०-३१), "Europe's Plagues Came From China, Study Finds", The New York Times (en-USमे), आइएसएसएन 0362-4331, मूलसँ ४ नवम्बर २०१० मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२०-०३-०१।
- ↑ "Black Death | Causes, Facts, and Consequences", Encyclopædia Britannica (अङ्ग्रेजीमे), मूलसँ ९ जुलाई २०१९ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०२०-०३-०१।
- ↑ Wade, Nicholas, "Black Death's Origins Traced to China", query.nytimes.com (अङ्ग्रेजीमे), अन्तिम पहुँच २०२०-०३-०१।
- ↑ Austin Alchon, Suzanne (2003). A pest in the land: new world epidemics in a global perspective. University of New Mexico Press. प॰ 21. आइएसबिएन 978-0-8263-2871-7. https://books.google.com/?id=YiHHnV08ebkC&pg=PA21. अन्तिम पहुँच तिथि: 16 October 2015.
- ↑ "Historical Estimates of World Population", Census.gov, मूलसँ २ मई २०१९ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २८ अप्रैल २०१९।
- ↑ Jay, Peter (१७ जुलाई २०००), "A Distant Mirror", TIME Europe 156 (3), मूलसँ २५ जुलाई २००८ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २५ जनवरी २०१८।