भीमनाथ झा

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश

डॉ. भीमनाथ झा 1945-

जन्म:कोइलख, मधुबनी, बिहार । प्रखर कवि, समालोचक, प्राध्यापक । ’विविधा’निबन्ध पुस्तक लेल सन् १९९२मे सहित्य अकादेमी पुरस्कारसँ सम्मानित । प्रकाशित कृति: त्रिधारा, वीणा, की फुरैए की नहि, नाम तँ थिक ओएह (कविता संकलन), परिचायिका, सीताराम झा, कवि चूड़ामणिक काव्य साधना, विविधा (निबंध, आलोचना),टावर चौकसँ आदि । डॉo भीमनाथ झाक परिचय

1. नाम - भीमनाथ झा

2. पिता का नाम - स्‍वo तारानाथ झा

3. घर - ग्राम, पत्रालय–कोइलख, भाया–रामपट्टी, जिला–मधुबनी 847236

4. जन्‍मतिथि - 17 फरवरी 1945

5. मातृभाषा - मैथिली

6. राष्‍ट्रीयता - भारतीय

7. शैक्षणिक योग्‍यता - बी.ए.–बिहार विश्‍वविद्यालय, मुजफ्फरपुर- 1962एम.ए.(मैथिली)-मगध विश्‍वविद्यालय, बोधगया-1975पी-एच.डी.-ल.ना.नि.विश्‍व विद्यालय,दरभंगा-1982(विषय-कवि चूड़ामणि श्री काशीकान्‍त मिश्र मधुपक मैथिली कृतिक आलोचनात्‍मक अध्‍ययन

8. अनुभव - (क) उपसम्‍पादक, साप्‍ताहिक ‘मिथिला मिहिर’(प्रकाशक-इंडियननेशन प्रेस,पटना)- फरवरी 1973से अक्‍टूबर 1982

                        (ख) व्‍याख्‍याता, मैथिली- चन्‍द्रधारी              मिथिला महाविद्यालय, दरभंगा

(ग) उपाचार्य, मैथिली- विश्‍वविद्यातय मैथिली विभाग, ललित नारायण मिथिला विश्‍वविद्यालय, दरभंगा-27 फरवरी 1988 से 26 फरवरी 1996

(घ) विश्‍वविद्यालय प्राचार्य, मैथिली-27 फरवरी 1996 से 28 फरवरी 2005 तक

9. प्रकाशन - मूल पुस्‍तक–17

                        संग अनुवाद–01       सूची संलग्‍न
                        संपादन  - 10
                         इनके अतिरिक्‍त अभिनन्‍दन ग्रन्‍थ,               पाठ्यग्रन्‍थ (प्राथमिक वर्ग सेस्‍नाताकोत्तर),     समीक्षाग्रन्‍थ, काव्‍यग्रन्‍थ, पत्र-पत्रिका एवं           स्‍मारिकाओंमें लगभग चार सो शोध               निबन्‍ध कविताएं,लेख आदि प्रकाशित।         पचहत्तर से अधिक पुस्‍तकोंमें भूमिका         अथवा सम्‍मति।

10. शोध-निर्देशन - पन्‍द्रह शोधर्थियों को पी-एच.डी. उपाधि प्राप्‍त। (सूची संलग्‍न)

11. सेमिनार-संगोष्ठियों में - सत्रह राष्‍ट्रीय एवं प्राइज़ सेमिनारमे सहभागिता।

12. पुरस्‍कार - साहित्‍य अकादेमी पुरस्‍कार-1992 (‘विविधा’ पर)

13. सम्‍मान - विद्यापति सेवा संस्‍थान, दरभंगा द्वारा ‘मिथिला विभूति’ सम्‍मान

14. संस्‍था-सदस्‍यता - (क) साहित्‍य अकादेमी, नई दिल्‍लीकेँ जेनरल काउन्सिल का सदस्‍य-1998से 2002

                        (ख) साहित्‍य अकादेमी, नई दिल्‍लीकेँ             मैथिली परामर्शी मण्‍डल का सदस्‍य-                1978 से 1987
                        (ग) शिक्षा एवं संस्‍कृति मंत्रालय, भारत           सरकार का रीसर्च फेलोशिप प्राइज़-                       अक्‍टूबर 1980 से सितम्‍बर’ 83
                         (घ) विद्यापति सेवा संस्‍थान, दरभंगा की               कार्यकारिणी समिति का सदस्‍य- 1986 से             अद्यावधि।
                        (ङ) अoभाo मैथिली साहित्‍य परिषद,                 दरभंगा का सदस्‍य- 1990 से 94
   15. सम्‍पर्क          -   छपकी पड़री (पंचायत भवन से                दक्षिण) लक्ष्‍मीसागर दरभंगा-                                  846009,फोन-06272-258146,मोo-                             9430827936

डॉ भीमनाथ झा रचित-सम्‍पादित

पुस्‍तक-सूची

शोध-समीक्षा

1. परिचायिका (दो संस्‍करण) प्रथम संस्‍करण - 1978

                       द्वितीय संस्‍करण    -    1985
                         प्रकाशक -         भवानी प्रकाशन,                                                मुसल्लहपुर, पटना-                                             6,पृष्‍ठसंख्‍या8+226

2. सीताराम झा प्रकाशक - साहित्‍य अकादेमी, रवीन्‍द्र भवन, 35, फीरोजशाह रोड, नई दिल्‍ली-1 वर्ष- 1983 पृष्‍ठसंख्‍या- 98

अंग्रेजी अनुवाद                प्रकाशक -          वर्ष–1990

3. दरभंगामे मैथिली संस्‍था प्रकाशक - विद्यापति सेवा संस्‍थान,विद्यापति चौक, दरभंगा- 846004वर्ष-1987, पृष्‍ठसंख्‍या- 6 + 42

4. कविचूड़ामणिक काव्‍य-साधना प्रकाशक - मैथिली अकादमी,

                                          श्रीकृष्‍णापुरी-                                          पटना-1,वर्ष–1990,                  पृष्ठ संख्या–                                                 22+290

5. विविधा प्रकाशक - विद्यापति सेवा संस्‍था, विद्यापति चौक, दरभंगा- 846004,वर्ष– 1989, पृष्‍ठसंख्‍या- 139

6. साहित्‍यालाप प्रकाशक - मिथिला पुस्‍तक केन्‍द्र,भगतसिंह चौक दरभंगा- 846004,वर्ष-1991, पृष्‍ठसंख्‍या–8+106

7. उपेन्‍द्र ठाकुर मोहन प्रकाशक - साहित्‍य अकादेमी, रवीन्‍द्र भवन, 35, फीरोजशाह रोड, नई दिल्‍ली-1,वर्ष- 1995,पृष्‍ठसंख्‍या- 88

8. लघूत्तरीय प्रकाशक - ‘जखन-तखन’, लक्ष्‍मीसागर, दरभंगा- 846009

9. विमर्श प्रकाशक - ‘जखन-तखन’, लक्ष्‍मीसागर, दरभंगा- 846009,वर्ष-2004 पृष्‍ठसंख्‍या -222

काव्‍य-पुस्‍तक

1.त्रिधारा प्रकाशक - उमापति पुस्‍तकालय,

                                     कोइलख, मधुबनी
                                     वर्ष-1968,पृष्‍ठसंख्‍या-               112

2. वीणा प्रकाशक - उपर्युक्‍त, वर्ष-1971, पृष्‍ठसंख्‍या 10+84

द्वितीय संस्‍करण प्रकाशक - जखन-तखन लक्ष्‍मीसागर,दरभंगा- 846009,वर्ष-2006, पृष्‍ठसंख्‍या–76

3. धूरी (सहयोगी प्रकाशन) प्रकाशक - नवतुरिया मण्‍डाल,

                                     अपर बाजार, राँची
                                     वर्ष-1972,पृष्‍ठसंख्‍या-64

4. की फुरैए की ने प्रकाशक - उमापति पुस्‍तकालय कोइलख, मधुबनी वर्ष– 1977, पृष्ठसंख्या–64

5. नाम तँ थिक वैह प्रकाशक - उपर्युक्‍त

                                     वर्ष-1997,पृष्‍ठसंख्‍या120

6. भावाञ्जलि प्रकाशक - उपर्युक्‍तवर्ष–1999,पृष्ठसं 56

संस्‍मरण

1. मन-आङनमे ठाढ़ प्रकाशक - किसुन संकल्‍प लोक

                                     किसुन कुटीर, सुपौल-                                        852131,वर्ष–2000, पृष्‍ठ             सं.–184

स्‍तम्‍भ

1. टावर चौकसँ प्रकाशक - जखन-तखन

                                     छपकीपड़री,लक्ष्‍मीसागर,                                        दरभंगा-846009,वर्ष-                 2009, पृष्‍ठसंख्‍या-204

संग अनुवाद

1.बिहारक ग्राम जीवन (मूल अंगरेजी- Peasant Life of Bihar-By Dr. G. A Griarson)

                         प्रकाशक    -  मैथिली अकादमी
                                     श्रीकृष्‍णपुरी, पटना-1
                                     वर्ष-1985,पृष्‍ठसंख्‍या–28                                      +701

संपादन

2. कविता : आधुनिक सन्‍दर्भमे प्रकाशक - चेतना समिति, विद्यापति एकर सार्थकता भवन विद्यापति मार्ग, पटना- 1,वर्ष-1982,पृष्‍ठसंख्‍या–12+ 76

2. मधुपक पत्र: भीमनाथझाक नाम प्रकाशक - सीतादाइ, विदेह मण्‍डल,

                                   ढंगा मजहरी, जिला-मधुबनी
                                   वर्ष–1988, पृष्‍ठसंख्‍या–52

संग संपादन

3. समकालीन मै‍थिली कविता प्रकाशक - साहित्‍य अकादेमी,

                                   रावीन्‍द्र भवन, नई दिल्‍ली-                                    110001,वर्ष-1988,पृष्‍ठसं.–            115

4. कविता-कलाप प्रकाशक - अ.भा. मैथिली साहित्‍य परिषद,दरभंगा,वर्ष-1970, पृष्‍ठसं.–12+100

5. प्रोo हरिमोहनझा अभिनन्‍दग्रन्‍थ प्रकाशक - मैथिली गोष्‍ठी,

                                   सैदपुर, पटना-800006
                                   वर्ष-1983,पृष्‍ठसंख्‍या–521

6. श्री सुमन साहित्‍य सौरभ (आचार्य सुरेन्‍द्र झा ‘सुमन’ अभिनन्‍दन ग्रन्‍थ)

                          प्रकाशक -  सुमन अभिनन्‍दनग्रन्‍थ             समितिदरभंगा,वर्ष-1994,                                  पृष्‍ठसंख्‍या-376+324=700

7. मैथिली प्रकाशक - विश्‍वविद्यालयमैथिली विभाग,

                                   ल.ना.मिथिला विश्‍वविद्यालय,        दरभंगा,वर्ष-1996,पृष्‍ठसं.–                             12+164

8. मैथिली गद्य मालिका (वर्ग-10 पाठ्यग्रन्‍थ)

                          प्रकाशक -  बिहारस्‍टेटटेस्‍टबुक पब्लिशिंग
                                   कारपोरेशन.लि.,वर्ष–1999,              पृष्‍ठसंख्‍या–184

9. मैथिली पद्य मालिका (वर्ग-10 पाठ्यग्रन्‍थ)

                          प्रकाशक -  उपर्युक्‍त,वर्ष–1999,पृष्ठसं.180

10. प्रो. उमानाथझा अभिनन्‍दनग्रन्‍थ प्रकाशक - प्रो. उमानाथझा अभिनन्‍दन समिति, दरभंगा,वर्ष-2003, पृष्‍ठसं.-516

डॉo भीमनाथ झा द्वारा राष्‍ट्रीय सेमिनार एवं कविसम्‍मेलनमे सहभागिता का विवरण

क्र.सं.


आयोजक


व्‍याख्‍यान-विषय


तिथि


1.


यू.जी.सी.एवंबिहार वि.वि., मुजफ्फरपुर


मैथिली पत्रकारिता


27-28 अग. 1985


2.


साहित्‍य अकादेमी दिल्‍ली एवं उड़ीसा सा‍हित्‍य अकादेमी-भुवनेश्‍वर


काव्‍य-पाठ एवं परिचर्चा


2-3दिस. 1989


3.


साहित्‍य अकोदमी एवं असम साहित्‍य सभा–तेजपुर (असम)


मैथिली,बाल-साहित्‍य


7-8 अक्‍टू 1991


4.


साहित्‍य अकादेमी एवं नेपालीसाहित्‍य सम्‍मेलन-दार्जिलिंग


पुर्वांचलीय कविगोष्‍ठी एवं परिचर्चा


23-24 अप्रै. 1993


5.


साहित्‍य अकादेमी एवं चेतना समिति-पटना


साहित्‍येतर शास्‍त्रक माध्‍यमक रूपमे मैथिली गद्य


12-13 मार्च 1994


6.


साहित्‍य अकादेमी एवं मिथिला सांस्‍कृतिक परिषद्-कलकत्ता


आधुनिक मैथिली काव्‍य


28-29 जन. 1995


7.


साहित्‍य अकादेमी अनुवाद कार्यशाला-पटना


अंगरेजीसँ मैथिली


4-11 नव. 1995


8.


साहित्‍य अकादेमी एवं भारतीय परम्‍परा अध्‍ययन केन्‍द्र, राँटी (मधुबनी)


काव्‍य-संगोष्‍ठी


2-4 दिस.1995


9.


पटना विश्‍वविद्यालय मैथिली विभाग, पटना


मैथिली निबन्‍ध साहित्‍य


7 जुलाइ 1996


10.


साहित्‍य अकादेमी एवं मैथिली कलामंच-बोकारो


पठित मैथिली कथापर समीक्षा


8-9दिस. 1996


11.


साहित्‍य अकादेमी एवं कुमार गंगानन्‍द सिह स्‍मारक समिति-पटना


‘मैथिली कथाक विकास’पर बीज- भाषण


6-7 मार्च 1999


12.


साहित्‍य अकादेमी द्वारा दरभंगामे आयोजन


मैथिली काव्‍यसंध्‍यामे काव्‍यपाठ


29 मार्च 2000


13.


साहित्‍य अकादेमी एवं पटना वि.वि. मैथिली विभाग-पटना


अंकीया नाट एवं नेपालीय मैथिली नाटकमे गीत एवं गद्य-संवाद


8-9 नव, 2000


14.


साहित्‍य आदेमी एवं संताल परगना विद्यापति परिषद् –दुमका


कवि-सम्‍मेलनमे काव्‍यपाठ


13 जुलाइ 2001


15.


साहित्‍य अकोदमी एवं श्रीकान्‍त ठाकुर विद्यालंकार जन्‍मशती समारोह- पटना


‘मैथिली पत्र-पत्रिका’पर बीजभाषण


5-7 फर, 2002


16.


साहित्‍य अकादेमी एवं ज्‍योत्‍स्‍ना मंडल-जयनगर


मधुपजी एवं हुनक व्‍यक्तित्‍व


10-11 सित. 2005


17.


भारतीय भाषा संस्‍थान, मैसूर एवं प्रतिमान- पटना


‘मधुप’क महत्‍व


15-17 सित. 2006


चेतना समिति, पटनामे विद्यापतिपर्व समारोहकेँ अवसरपर आयोजित सेमिनारमे 1973 से प्रतिवर्ष सहभागिता एवं आलेख-पाठ।

डॉo भीमनाथ झाकेँ निर्देशनमे पी-एच.डी. धारक शोधप्रज्ञों की सूची

क्र.सं


शोधप्रज्ञ का नाम


शोधप्रबन्‍ध का शीर्षक


विश्‍वविद्यालय


उपाधि प्राप्ति का वर्ष

1.


अजय कुमार झा


प्रो. हरिमोहनझाक कथा-उपन्‍यासेतर साहित्‍यक आलोचनात्‍मक अध्‍ययन


ल.ना.मि.वि. दरभंगा


1992

2.


श्रीमती उषा कुमारी


रुक्मिणी-परिणय महाकाव्‍यक आलोचनात्‍मक अध्‍ययन


,,


1992

3.


शिवशंकर झा


मैथिली कथामे मि‍थिलाक सामाजिक जीवनक चित्रण


,,


1994

4.


शचीन्‍द्रनाथ मिश्र


योगानन्‍दझाक साहित्‍यक समीक्षात्मक अध्‍ययन


,,


1996

5.


आदित्‍य कुमार झा


1936-52 अवधिक विशिष्‍ट सन्‍दर्भमे मैथिली कथाक आलोचनात्‍मक अध्‍ययन


,,


1996

6.


श्रीमती सावित्री झा


मैथिली गद्यसाहित्‍यमे श्री सुरेन्‍द्र झा ‘सुमन’क योगदान


,,


1996

7.


अरुण कुमार कर्ण


‘द्वादशी’क विशेष सन्‍दर्भमे मैथिली


,,


1996

8.


श्रीमती संगीता झा


प्रोo उमानाथझाक कथाक आलाचनात्‍मक अध्‍ययन


बी.आर.ए. बिहार वि., मुजफ्फरपुर ल.ना.मि.वि. दरभंगा


1996

9.


श्रीमती योगामाया झा


मैथिली सा‍हित्‍यमे गंगा


,,


1996

10.


जयप्रकाश चौधरी


मैथिली शैव साहित्‍यक विशिष्‍ट सन्‍दर्भमे कविचूड़ामणि मधुपक श्विगीतक विश्‍लेषण


,,


1999

11.


नवल किशोर ठाकुर


रमेश्‍वरचरित मिथिला रामायण एवं रामचरित मानसक तुलनात्‍मक अध्‍ययन


,,


2002

12.


शैलेन्‍द्र कुमार झा


आधुनिक मैथिली कवितामे प्रतीक-योजना


,,


2002

13.


श्रीमती अंजू ठाकुर


मैथिली साहित्‍यक विकासमे आत्‍मकथा साहित्‍यक योगदान


,,


2007

14.


श्रीमती अर्चना कुमारी


मैथिली साहित्‍यक विकासमे कोइलख परिसरक योगदान


,,


2007

15.


देवकान्‍त मिश्र


मैथिली साहित्‍यक विकासमे बेनीपुर अनुमण्‍डलक योगदन