अन्दीझान
अन्दीझान
Andijan Andijon/Андижон | |
|---|---|
शहर | |
 अन्दीझान मे स्थित एकटा मस्जिद | |
| लुआ त्रुटि मोड्युल:Location_map में पंक्ति 479 पर: Unable to find the specified location map definition. Neither "Module:Location map/data/उज्बेकिस्तान" nor "Template:Location map उज्बेकिस्तान" exists। | |
| निर्देशाङ्क: ४०°४७′उ॰ ७२°२०′पू॰ / ४०.७८३°N ७२.३३३°Eनिर्देशाङ्क: ४०°४७′उ॰ ७२°२०′पू॰ / ४०.७८३°N ७२.३३३°E | |
| Country |  उज्बेकिस्तान |
| Region | अन्दीझान प्रान्त |
| First mention | १०अम शताब्दी |
| क्षेत्रफल | |
| • कुल | ७४३ किमी२ (२८७ वर्गमाइल) |
| उन्नतांश | 500 मिटर (1600 फिट) |
| जनसङ्ख्या (२०००) | |
| • कुल | ३,३३,४०० |
| • घनत्व | 450/किमी2 (1200/वर्ग माइल) |
| समय क्षेत्र | युटिसी+5 (युजेडटी) |
| • ग्रीष्म (डिएसटी) | युटिसी+5 (संकलन नै कएल गेल) |
| Postal code | १७०१००[१] |
| क्षेत्रीय सङ्केत | +९९८ ७४[१] |
अन्दीझान या अन्दीजान (उज्बेक: Андижон, रूसी: Андижан, चगताई: اندیژان, अङग्रेजी: Andijan) मध्य एशियाक उज्बेकिस्तान देशके चारिम सभसँ पैग शहर छी आ ओ देशके अन्दीझान प्रान्तक राजधानी छी। ई फरगना बगैचामे उज्बेकिस्तानक किर्गिजस्तानक सीमाक साथमे ही स्थित अछि। सन् १९९९ क जनगणनामे ई शहरक जनसंख्या ३,२३,९०० अनुमानित कएल गेल छल। ई भारतक मुगल साम्राज्यक संस्थापक आ पहिल सम्राट बाबरक जन्मस्थल सेहो छी। अन्दीझान शहरक बीचमे एकर सभसँ महत्त्वपूर्ण सार्वजनिक केन्द्र 'बाबर चौक' कहावैत अछि।
एन्डीजान देशमे एक महत्वपूर्ण औद्योगिक शहर अछि। शहरमे निर्मित उत्पादित सामानसभमे रसायन, घरेलू उपकरणसभ, इलेक्ट्रोनिक्स, खाद्य पदार्थ, फर्नीचर, हल, पम्प, जूता, खेती मशीनसभक लेल स्पेयर पार्ट्स, विभिन्न इन्जिनीयरिङ उपकरण आ व्हीलचेयर शामिल अछि।
इतिहास[सम्पादन करी]
उपनाम[सम्पादन करी]
शहरक नामक उत्पत्ति अनिश्चित अछि।[२]१०अम शताब्दीक अरब भूगर्भिसभ एन्डिजानक "अन्डुकान", "अन्डुगन" या "ओगिगन" कहलैन् अछि। पारम्परिक व्याख्या तुर्कीक आदिवासी नामसभ एन्डी आ अदोक / अजोकक शहरके नामसँ जोडैत अछि।[३]
प्रारम्भिक आ वर्तमानके इतिहास[सम्पादन करी]
एन्डिजन फरगान उपत्यकामे सभसँ पुरान शहरसभमे सँ एक छी।[३][४]शहरक किछ हिस्सासभमे, पुरातत्वविदसभ सातम् आ आठम् शताब्दिसभ धरि फिर्ता मिलल गेल वस्तुसभ पावल जाइत् अछि, ऐतिहासिक रूपसँ, एन्डिजन सिल्क रोड पर एक महत्वपूर्ण शहर छल।[५]
आधुनिक इतिहास[सम्पादन करी]
मध्य एशियाक सोवियत सीमाक दौरान, एन्डिजनक ऐतिहासिक क्षेत्रसँ अलग करि देल गेल छल, कारण ई छल कि फिरघाना उपत्यकाक तीन अलग-अलग सोभियत गणराज्यसभक बीच विभाजित कएल गेल छल। एन्डीजन ही उज्बेक एसएसआर कऽ हिस्सा बनि गेल।
मई २००५ के हत्याकाण्ड[सम्पादन करी]
१३ मई २००५ मे उज्बेकिस्तानक सेनासभ भारी संख्यामे लोगसभक आगि लगा देलक जे गरीब रहि कऽ स्थिति आ भ्रष्ट सरकारक विरोध करि रहल छल। १३ मई मे मृत्यु भेनिहार लोगसभक अनुमान १८७ सँ लके सरकारक आधिकारिक गणना बहुतरास सय धरि अछि। एसएनबीक एक दल आरोप लगौलक् कि १५,०० लोगक मृत्यु भेल छल। नरसंहारक पश्चात् मृत्यु भेल अनेकौ लोगसभक शव कथनअनुसार सामूहिक कब्रमे छुपावल गेल छल।
भूगोल[सम्पादन करी]
एन्डीजान किर्गिस्तानक साथ उज्बेकिस्तानक सीमाके निकट फरगाना उपत्यकाक दक्षिण-पूर्वी किनारासभमे समुद्र तटसँग ४५० मीटर (१४८० फीट) ऊपरमे स्थित अछि। सडकसँ ई आसाकाक २२ किलोमीटर (१४ माइल) उत्तर-पूर्व आ नमांगनके ६८.६ किलोमीटर (४२.६ माइल) दक्षिण-पूर्व मे अछि। एन्डीजोनसोय शहरक साथ बहैत अछि।
जलवायु[सम्पादन करी]
एन्डीजानमे एक ठन्डा अर्द्ध शुष्क जलवायु (कोपेन जलवायु वर्गीकरण बीएसके) अछि, जाहिमे सर्दी-सर्दिसभ आ गर्म ग्रीष्मकाल होएत अछि, मुद्दा ई एक बहुत ही महाद्वीपीय प्रकृति अछि, मुद्दा मध्य-एशियामे एक स्थानक अपेक्षा सर्दिसभक तुलनामे हल्का अधिक भ सकैत अछि। वर्षा साधारण हिसाबसँ हल्का आ अनियमित होएत अछि। ग्रीष्मकाल विशेष रूपसँ शुष्क अछि।
जनसांख्यिकी[सम्पादन करी]
सन् २००० मे, एन्डिजनक जनसंख्या ३३३,४०० छल। शहरमे अनेकौं जातीय समूहसभक प्रतिनिधि पावल जा सकैत अछि। उज्बेक सभसँ पैग जातीय समूह अछि, ओकर बाद ताजिकिसभक स्थान अछि।
अर्थव्यवस्था[सम्पादन करी]
शिक्षा[सम्पादन करी]
एन्डिझान शहरमे चारिटा उच्च शिक्षण संस्थान अछि, एन्डिझान मेडिकल इन्स्टिच्युट चारिटासभ मध्ये सँ सभसँ पैग अछि। शहरमे चारिटा महाविद्यालयसभ, एक शैक्षिक लाईसियम, २१टा व्यावसायिक स्कूल, ४७टा माध्यमिक विद्यालय, तीनटा संगीत आ कला विद्यालय, नौटा खेल विद्यालय आ ८६टा किन्डरगार्टन अछि।
उल्लेखनीय व्यक्तिसभ[सम्पादन करी]
- अब्स बकरीर (१९१०–१९७४) — एक फिल्म अभिनेता आ उज्बेकिस्तान के पीपल्स आर्टिस्ट (१९३९)[९]
- हलिमा नोसोरिवा (१९१३–२००३) — एक प्रभावशाली ओपेरा गायक, पीपल्स आर्टिस्ट अफ उज्बेकिस्तान (१९३७)[१०]
- मुकरराम तुगुनबुएवा (१९१३–१९७८) — नर्तकी, उज्बेकिस्तान के पीपल्स आर्टिस्ट (१९३७); साधारणतः आधुनिक उज्बेक मन्च नृत्य के संस्थापक के रूपमे मानल जाइत अछि।[११]
- फोटिमा बोरुस्कोवा (१९१६–२००९) — ओपेरा गायक, उज्बेकिस्तानके पीपल्स आर्टिस्ट (१९५०)[१२]
- शाहदात रहिमोवा (१९१९–१९७९) — गायक आ अभिनेत्री, पीपुल्स आर्टिस्ट अफ उज्बेकिस्तान (१९४०)[१३]
- मुहम्मद यूसुफ (१९५४–२००१) — कवि आ उजबेकिस्तानक सुप्रीम विधानसभा के एक सदस्य, उज्बेकिस्तान के पीपुल्स कवि (१९९८)[१४]
- रोबर्ट इलाटोव (जन्म १९७१) — इजराईली राजनीतिज्ञ आ केसरीक सदस्य इजराईल बेइटेनिनूक लेल[१५]
- रुस्लान चुगएव (जन्म १९७८) — डब्ल्युबीए वजनदार बक्सिङ च्याम्पियन[१६]
सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]
- ↑ १.० १.१ "Andijan", SPR (Russianमे), अन्तिम पहुँच ३ अप्रैल २०१४।
- ↑ Pospelov, E. M. (1998) (Russianमे). Geographical Names of the World. Toponymic Dictionary. Moscow: Russkie slovari. प॰ 36. आइएसबिएन 5-89216-029-7.
- ↑ ३.० ३.१ Ziyayev, Baxtiyor। (2000–2005)। “Andijon”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Andijon”। Ensiklopedik lugʻat 1: 42–43। (1988)। Toshkent: Oʻzbek sovet ensiklopediyasi। 5-89890-002-0।
- ↑ Manz, Beatrice Forbes (१९८७), "Central Asian Uprisings in the Nineteenth Century: Ferghana under the Russians", Russian Review 46 (3): 267–281, जेएसटिओआर 130563, डिओआई:10.2307/130563।
- ↑ “बाबर”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (२०००–२००५)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ Qodirova, Mahbuba। (२०००–२००५)। “नोदिरा”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ Karimov, Naim। (२०००–२००५)। “चोʻल्पों”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Bakirov Abbos”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (२०००–२००५)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Nosirova Halima”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (२०००–२००५)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ Qodirov, Muhsin। (2000–2005)। “Turgʻunboyeva Mukarram”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Boruxova Fotima”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (2000–2005)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Rahimova Shahodat”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (2000–2005)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ “Muhammad Yusuf”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (2000–2005)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
- ↑ "Ilatov, Robert (Personal Information)", The Knesset, अन्तिम पहुँच १९ सितम्बर २०१५।
- ↑ “Chagayev Ruslan Shamilevich”। Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi। (2000–2005)। Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi।
बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]
 |
विकियात्रामे Andijanसँ सम्बन्धित यात्रा वृतान्त उपलब्ध अछि। |
 |
विकिमिडिया कमन्समे आर बहुत रास Andijanसँ सम्बन्धित मिडिया सामग्रीसभ अछि । |
- The official website of the Andijan Region Administration (अंग्रेजी) (रसियाली)
- Information about the city of Andijan on the official website of the Andijan Region Administration (अंग्रेजी) (रसियाली)