नागाल्याण्ड
नागाल्याण्ड Nagaland | ||
|---|---|---|
भारतक राज्य आ सङ्घीय राज्य क्षेत्रक राजधानीसभ | ||
   ऊपर दिससँ: कोहिमाक बाट, कपामोड़जु शिखर,फेक जिला, हर्नबिल महोत्सव | ||
| ||
| आदर्श वाक्य(सभ): एकता | ||
 नागाल्याण्ड के स्थान (लाल) in भारत (गाढा खैरा) | ||
| देश |  भारत | |
| गठन | १ दिसम्बर १९६३ † | |
| राजधानी | कोहिमा | |
| सबसँ पैग शहर | दिमापुर | |
| जिलासभ | १२ | |
| सरकार | ||
| • राज्यपाल | आरएन रवी[१] | |
| • नागाल्याण्डक मुख्यमन्त्री आ उपमुख्यमन्त्री | नेफियू रियो नेशनलिस्ट डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिव पार्टी[२] आ यानथुङ्गो पाटोन (भाजपा)[३] | |
| • विधान-सभा | एक सदनीय (६० सिट) | |
| • संसदीय क्षेत्र | राज्य सभा १ लोक सभा १ | |
| • उच्च न्यायालय | गुवाहाटी उच्च अदालत - कोहिमा बेञ्च | |
| क्षेत्रफल | ||
| • कुल | १६५७९ किमी२ (६४०१ वर्गमाइल) | |
| • क्रम | २६अम | |
| उच्चतम उचाइ [४] (पर्वत सरामती) | ३८२६ मिटर (१२५५२ फिट) | |
| जनसङ्ख्या (२०११) | ||
| • कुल | १९८०६०२ | |
| • क्रम | २५अम | |
| • घनत्व | ११९/वर्ग किमी (३१०/वर्ग माइल) | |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (IST) | |
| पिन कोड | ७९७००१ - ७९८६२७[५] | |
| आइएसओ ३१६६ सङ्केत | IN-NL | |
| मानव विकास सूची |  ०.६७६(मध्यम) | |
| श्रेणी | २०अम (२०१७) | |
| साक्षरता | ८०.११% (१५हम) | |
| आधिकारिक भाषा | अङ्ग्रेजी | |
| वेबसाइट | nagaland.gov.in/ | |
नागाल्याण्ड भारतक एक उत्तर पूर्वी राज्य छी। एकर राजधानी कोहिमा अछि, आ दीमापुर एहि राज्यक सबसँ पैग नगर छी। नागाल्याण्डक सीमा पश्चिममे असम सँ, उत्तरमे अरुणाचल प्रदेश सँ, पूर्वमे बर्मा सँ आ दक्षिणमे मणिपुर सँ मिलैत अछि। भारतक सन् २०११ कें जनगणनाक अनुसार, एकर क्षेत्रफल १६,५७९ वर्ग किलोमीटर अछि, आ जनसङ्ख्या १९,८०,६०२ अछि, जे एकरा भारतक सबसँ छोट राज्यमे सँ एक अछि।[६]
नागाल्याण्ड राज्यमे कुल १६ जनजातिक लोकसभ बसोवास करैत अछि। प्रत्येक जनजाति अपन विशिष्ट रीति-रिवाज, भाषा आ पोशाककें कारण दोसर सँ भिन्न अछि।[७] मुदा भाषा आ धर्ममे २टा सेतु अछि, जे ई जनजातिसभकें एकआपसमे जोड़ैत अछि। ई राज्यकें आधिकारिक भाषा अङ्ग्रेजी छी। अङ्ग्रेजी भाषामे एहिठाम पढ़ाओल जाएत अछि, आ एहिठाम अधिकांश बासी अङ्ग्रेजी भाषा बोलैत अछि। ई भारतक उ तीन राज्यमे सँ एक छी जाहिठाम ईसाई धर्मक अनुयायी जनसङ्ख्याक अनुसार खुब अछि।[८][९]
राज्य मे सन् १९५० कें दशकमे विद्रोह आ अन्तर-जातिक सङ्घर्ष देखने अछि। हिन्सा आ असुरक्षा नागाल्याण्डक आर्थिक विकासक सीमित कऽ देनए छल कारण एकर कानून व्यवस्था आ सुरक्षाक लेल अपन दुर्लभ संसाधनक प्रतिबद्ध करबाक छल।[१०][११] मुदा पिछला डेढ़ दशकमे ई राज्यमे हिन्सा बहुत कम भेल अछि जाहिसँ राज्यक वार्षिक आर्थिक विकास दर १०% कऽ आसपास पहुँचल अछि। ई पूर्वोत्तर क्षेत्रमे सबसँ तिब्र गतीसँ विकसित भऽ रहल राज्य बनि गेल अछि।
नागाल्याण्डक स्थापना १ दिसम्बर १९६३ मे भारतक १६हम राज्यक रूपमे भेल छल। असम घाटीक किनारमे बसल किछ क्षेत्रक छोड़िक ई राज्यक अधिकतर भूभाग पहाड़ी क्षेत्रमे अछि। ई राज्यक कुल क्षेत्रफलक मात्र ९% भाग समतल जमीन पर अछि। नागाल्याण्डमे सबसँ उँच शृङ्खला माउन्ट सरामती अछि जकर समुन्द्री सतह सँ उँचाई ३,८४० मीटर अछि। ई पहाड़ी आ एकर शृङ्खला नागाल्याण्ड आ बर्माक बीच प्राकृतिक अवरोधक निर्माण करैत अछि।[१२] ई राज्य वनस्पति आ जीवक समृद्ध विविधताक घर छी।
सन्दर्भ सामग्रीसभ
[सम्पादन करी]- ↑ Singh, Vijaita (२२ जुलाई २०१९), "Naga issue: posting of interlocutor as Nagaland Governor unlikely to affect peace talks", The Hindu (en-INमे), अन्तिम पहुँच २३ जुलाई २०१९।
- ↑ "Neiphiu Rio sworn in as Nagaland Chief Minister, becomes 1st Nagaland leader to take oath outside Raj Bhavan", The New Indian Express, ८ मार्च २०१८, मूलसँ ८ मार्च २०१८ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ मार्च २०१८।
- ↑ "BJP to get deputy CM post in Nagaland", Times of India, ६ मार्च २०१८, मूलसँ ६ मार्च २०१८ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ६ मार्च २०१८।
- ↑ "Mt. Saramati", kiphire.nic.in, अन्तिम पहुँच १३ अगस्त २०१९।
- ↑ Department of Posts, Ministry of Communications, Government of India (१६ मार्च २०१७), "Village/Locality based Pin mapping as on 16th March 2017", data.gov.in, मूलसँ ११ अप्रैल २०१९ मे सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २४ जून २०१८।
- ↑ Census of India 2011 सङ्ग्रहित २०१३-०२-०७ वेब्याक मेसिन Govt of India
- ↑ Nagaland – State Human Development Report सङ्ग्रहित २१ अगस्त २०१४ वेब्याक मेसिन United Nations Development Programme (2005)
- ↑ Population by religious communities सङ्ग्रहित २०१०-०७-०१ वेब्याक मेसिन Census of India, 2001, Govt of India. The other jurisdictions with Christian majorities are Meghalaya and Mizoram.
- ↑ Gordon Pruett, Christianity, history, and culture in Nagaland, Indian Sociology, January 1974, vol. 8, no. 1, pp 51-65
- ↑ Charles Chasie (2005), Nagaland in Transition सङ्ग्रहित २०१६-०५-०१ वेब्याक मेसिन, India International Centre Quarterly, Vol. 32, No. 2/3, Where the Sun Rises When Shadows Fall: The North-east (MONSOON-WINTER 2005), pp. 253-264
- ↑ Charles Chasie, Nagaland सङ्ग्रहित १९ फरबरी २०१४ वेब्याक मेसिन, Institute of Developing Economies (2008)
- ↑ C.V. Prakash (2006), Encyclopedia of Northeast India, Vol. 5, Atlantic Publishers, आइएसबिएन ९७८-८१२६९०७०७६, pp. 2180-2181