सामग्री पर जाएँ

अप्सरा

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
अपना स्तन दिखाकर विश्वको मोहित कर रही अप्सरा तिलोत्तमा

अप्सरा देव लोकमे नृत्य संगीत करै वाली सुन्दरीसभ। एहीमे सँ प्रमुख अछि, उर्वशी, रम्भा, मेनका आदि।

प्रत्येक धर्मक ई विश्वास अछि कि स्वर्गमे पुण्यवान् लोगसभक दिव्य सुख, समृद्धि तथा भोगविलास प्राप्त होएत अछि आ हिनकर साधनमे अन्यतम अछि अप्सरा, जे काल्पनिक, मुद्दा नितान्त रूपवती स्त्रीक रूपमे चित्रित कएल गेल अछि। यूनानी ग्रन्थसभमे अप्सरासभक सामान्यत: 'निफ' नाम देल गेल अछि । ई तरुण, सुन्दर, अविवाहित, कमर धरि वस्त्रसँ आच्छादित आ हाथमे पानीसँ भरल गेल पात्र लेल स्त्रीक रूपमे चित्रित कएल गेल अछि, जेकर नग्न रूप देखै के लेल पागल बना सकैत अछि आ एही लेल नितान्त अनिष्टकारक मानल जाइत अछि। जल तथा स्थल पर निवासक कारण हिनकर दुइटा वर्ग होएत अछि।

भारतवर्ष मे अप्सरा आ गन्धर्वक सहचर्य नितान्त घनिष्ठ अछि। अपन व्युत्पतिक अनुसार ही अप्सरा (अप्सु सरत्ति गच्छतीति अप्सरा) जलमे रहैवाली मानल जाइत अछि। अथर्व तथा यजुर्वेदक अनुसार ई पानीमे रहैत अछि एही लेल कतौ-कतौ मनुष्यसभक छोडि नदीसभ आ जल-तट पर जाए के लेल हुनका सँ कहल गेल अछि। एकर खराब प्रभावक दिशामे संकेत अछि। शतपथ ब्राह्मण मे (११/५/१/४) ई पोखरिसभमे पंक्षीक रूपमे तैरे वाली चित्रित कएल गेल अछि आ पिछला साहित्यमे ई निश्चित रूपसँ जंगली जलाशयसभमे, नदीसभमे, समुद्रक भीतर वरुणक महलसभमे सेहो रहै वाली मानल गेल अछि। जलक अतिरिक्त हिनकर सम्बन्ध वृक्षसभसँ सेहो अछि। अथर्ववेद (४। ३७। ४)क अनुसार ई अश्वत्थ तथा न्यग्रोध वृक्षसभ पर रहैत अछि जतय ई झूलसभमे झूलैत् अछि आ एकर मधुर वाद्यसभ (कर्करी)क मधुर ध्वनि सुनल जाइत अछि। ई नाच-गान तथा खेलकूदमे निरत भ अपन मनोविनोद करैत अछि। ऋग्वेदमे उर्वशी प्रसिद्ध अप्सरा मानल गेल अछि (१०/९५)।

पुराणसभक अनुसार तपस्यामे लगल तापस मुनीसभक समाधिसँ हटावे के लेल इन्द्र अप्सराक अपन सुकुमार, मुद्दा मोहक प्रहरण बनाएत अछि। इन्द्रक सभामे अप्सरासभक नृत्य आ गायन सतत आह्लादक साधन अछि। घृताची, रंभा, उर्वशी, तिलोत्तमा, मेनका, कुण्डा आदि अप्सरासभ अपन सौन्दर्य आ प्रभावक लेल पुराणसभमे काफी प्रसिद्ध अछि।

इस्लाममे सेहो स्वर्गमे एकर उपस्थिति मानल जाइत अछि। फारसीक 'हूरी' शब्द अरबी 'हवरा' (कृष्णलोचना कुमारी)क साथ सम्बद्ध बताएल जाइत अछि।


सन्दर्भ सामग्रीसभ

[सम्पादन करी]

बाह्य जडीसभ

[सम्पादन करी]

एहो सभ देखी

[सम्पादन करी]