जाकिर हुसैन (सङ्गीतज्ञ)

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
जाकिर हुसैन
Zakir Hussain
भारत भवन भोपाल में तबला प्रस्तुत करते हुए उस्ताद जाकिर हुसैन
पृष्ठभूमि जानकारी
जन्म (१९५१-०३-०९) ९ मार्च १९५१ (उमर ७३)
मूलमुम्बई, भारत
शैलीशास्त्रीय संगीत, ज्याज फ्यूजन, विश्व संगीत
कार्यसभतबला वादन
बाद्ययन्त्रतबला
सक्रियता वर्ष1963–हाल
लेबलHMV
सम्वद्ध अभिनयRemember Shakti
वेबसाइटzakirhussain.com

उस्ताद जाकिर हुसैन (जन्म - ९ मार्च १९५१) भारतक सबसँ प्रसिद्ध तबला वादक, संगीतकार, तालवादक, संगीत निर्माता आ चलचित्र अभिनेता छी

जाकिर हुसैन केँ भारत सरकार द्वारा कलाक क्षेत्रमे सन् १९८८ मे पद्मश्री आ सन् २००२ मे पद्म भूषण सँ सम्मानित कएल गेल छल। ई सभ महाराष्ट्र सँ अछि। हुनका २२ मार्च, २०२३ केँ राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मू द्वारा पद्म विभूषण सँ सम्मानित कएल गेल। ८ फरवरी २००९ क॑ ५१ वीं ग्रेमी पुरस्कार लेली हुसैन न॑ मिकी हार्ट, सिकिरू अदेपोजू आरू जियोवानी हिडाल्गो के साथ अपनऽ सहयोगी एल्बम ग्लोबल ड्रम प्रोजेक्ट लेली समकालीन विश्व संगीत एल्बम श्रेणी म॑ ग्रेमी जीतल॑ छेलै।[१][२]

जीवन परिचय[सम्पादन करी]

जाकिर हुसैन के बचपन केवल मुंबई में बीतल।[३] १२ वर्षक उमेरसँ जाकिर हुसैन संगीतक दुनियामे अपन तबलाक आवाज पसारए लगलाह। प्राथमिक शिक्षा आ कॉलेज के बाद जाकिर हुसैन कला के क्षेत्र में स्थापित होबय लगलाह | हुनकऽ पहिलऽ एल्बम लिविंग इन द मटेरियल वर्ल्ड १९७३ म॑ रिलीज होय गेलऽ छेलै। एकर बाद जाकिर हुसैन अपन तबला के आवाज के पूरा दुनिया में पसारय के फैसला केलनि। १९७९ सँ २००७ धरि जाकिर हुसैन विभिन्न अंतर्राष्ट्रीय महोत्सव आ एल्बम मे अपन तबला के शक्ति के प्रदर्शन करैत रहलाह। जाकिर हुसैन भारत में बहुत प्रसिद्ध के साथ-साथ दुनिया के विभिन्न भाग में समान रूप से लोकप्रिय छैथ | १९९० मे भारत सरकारक संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार, २०१८ मे संगीत नाटक अकादमी फेलोशिप, रत्न सादस्यक फेलोशिप सँ सेहो सम्मानित पारम्परिक कलाकार आ संगीतकार केँ देल जाइत अछि।

पुस्तक[सम्पादन करी]

नसरिन मुन्नी कबीर सन् २०१६ सँ २०१७ धरि १५टा साक्षात्कार सत्र (प्रत्येक साक्षात्कार लगभग २ घण्टा धरि) संकलित कएने अछि, जे सन् २०१८ मे प्रकाशित पुस्तक जाकिर हुसैनः ए लाइफ इन म्यूजिक मे सम्मिलित अछि। ई पुस्तक पाठककेँ हुसेनक जीवनक माध्यमसँ लऽ जाइत अछि हुनकर युवा अवस्थासँ, हुनकर वर्षक गहन प्रशिक्षण, आ एक संगीतकारक रूपमे विकास

व्यक्तिगत जीवन[सम्पादन करी]

हुसैन एंटोनिया मिनिकोला सँ विवाह केलक, जे कथक नृत्य आ शिक्षक छल आ हुनकर प्रबंधक सेहो छल। हुनकासभक दूटा बेटीसभ अछि, अनिसा कुरेशी आ इसाबेला कुरेशी। अनिसा यूसीएलए सँ स्नातक केलक आ भिडियो निर्माण आ फिल्म निर्माण मे अपन हाथ आजमा रहल अछि। इसाबेला मैनहट्टनमे नृत्यक अध्ययन कऽ रहल अछि। हुसैनक दूटा भाइ अछि: तुफीक कुरैशी, एक टक्कर बजाबनिहार, आ फजल कुरैशी, एकटा तबला वादक सेहो। हिनकर भाय मुनव्वर छोट उमरमे मरि गेल जखन ओ एकटा पागल कुत्ता द्वारा हमला कएल गेल छल। हुनक जेठ बहिन बिलक्विश हुसैनक जन्मसँ पहिने मरि गेल छल। दोसर बहिन, रजिया, २००० मे अपन पिताक मृत्युसँ किछुए घण्टा पहिने मोतियाबिंदक शल्यक्रियाक दौरान जटिलताक कारण मृत्यु भेल छल। ओकर दोसर बहिनक नाम खुर्शीद छलैक।

ओ प्रिन्स्टन विश्वविद्यालयमे मानवता परिषद द्वारा ओल्ड डोमिनियन फेलो नामित कएल गेल छल, जतए ओ संगीत विभागमे पूर्ण प्रोफेसरक रूपमे २००५-२००६ सत्रक लेल निवास केनए छल।[४]स्टैनफोर्ड विश्वविद्यालय मे विजिटिंग प्रोफेसर सेहो छल।[५] ओ स्टैनफोर्ड विश्वविद्यालयमे विजिटिंग प्रोफेसर सेहो छल। मई २०२२ मे, हुनका मुम्बई विश्वविद्यालय द्वारा संगीत क्षेत्रमे योगदानक लेल मानद डॉक्टर ऑफ लॉ (एलएलडी) डिग्री प्रदान कएल गेल छल।[६]

पुरस्कार आ सम्मान[सम्पादन करी]

  • हुसैनके १९८८ मे पद्म श्री, २००२ मे पद्म भूषण आ २०२३ मे पद्म विभूषण सँ सम्मानित कएल गेल।
  • संयुक्त राज्य अमेरिका आ भारतक बीच सम्बन्धमे हुनकर उत्कृष्ट सांस्कृतिक योगदानक लेल 1990 मे इंडो-अमेरिकन पुरस्कार सँ सम्मानित।
  • सन् १९९० मे भारतक राष्ट्रपति द्वारा संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार प्रदान कएल गेल, जाहि सँ ओ भारतक राष्ट्रीय संगीत, नृत्य आ नाटक अकादमी, संगीत नाटक अकादमी द्वारा देल गेल ई मान्यता प्राप्त करनिहार सबसँ कम उमरक संगीतकारसभमे सँ एक बनल।
  • १९९२ मे हुसैन आ मिकी हार्ट द्वारा सह-निर्मित आ निर्मित एल्बम प्लैनेट ड्रम केँ सर्वश्रेष्ठ विश्व संगीत एल्बमक लेल पहिल बेर ग्रैमी, सर्वश्रेष्ठ विश्व बीट एल्बमक लेल डाउनबीट क्रिटिक्स पोल आ एनएआरएम इन्डी बेस्ट सेलर अवार्ड सँ सम्मानित कएल गेल छल। विश्व संगीत रिकार्डिंग.
  • संयुक्त राज्य सरकारक सम्मान, संयुक्त राज्य सरकारक सम्मान, २८ सितम्बर १९९९ मे संयुक्त राज्य सीनेटमे प्रथम महिला हिलेरी क्लिन्टन द्वारा प्रस्तुत, कलाक लेल राष्ट्रीय बंदोबस्ती सँ १९९९ क राष्ट्रीय विरासत फैलोशिप क प्राप्तकर्ता।
  • २००५ मे, हुनका प्रिन्स्टन विश्वविद्यालयमे मानविकी परिषद् द्वारा ओल्ड डोमिनियन फेलो नामित कएल गेल छल, जतए ओ २००५-२००६ सत्रक लेल सङ्गीत विभागमे पूर्ण प्रोफेसरक रूपमे भारतीय शास्त्रीय सङ्गीत आ नृत्यमे एक सर्वेक्षण पाठ्यक्रम पढ़ौलनि।
  • २००६ मे कालिदास सम्मानक प्राप्तकर्ता, मध्य प्रदेश सरकारक तरफसँ असाधारण उपलब्धि बला कलाकारसभक लेल एक पुरस्कार।
  • आशीष खान आ हुसैन संग गोल्डन स्ट्रिंग्स अफ द सरोदे (मोमेंट! रेकर्ड्स २००६) केँ २००६ मे बेस्ट ट्रेडिशनल वर्ल्ड म्युजिक एल्बम श्रेणीमे ग्रैमीक लेल नामांकित कएल गेल छल।
  • २००७ मे, मॉडर्न ड्रमर आ ड्रम दुनूक पाठकसभक सर्वेक्षण! पत्रिकासभ क्रमशः हुसैनके सर्वश्रेष्ठ विश्व संगीत आ सर्वश्रेष्ठ विश्व बीट ड्रमर नाम देलक। उद्धरण आवश्यक अछि
  • ८ फरबरी २००९ मे ५१अम ग्रैमी अवार्ड्सक लेल, हुसैन मिकी हार्ट, सिकिरु एडेपोजु आ जियोवानी हिडाल्गोक संग अपन सहयोगी एल्बम ग्लोबल ड्रम प्रोजेक्टक लेल समकालीन विश्व संगीत एल्बम श्रेणीमे ग्रैमी जितलनि।
  • २३ फरवरी २०१२ कें कोनार्क नाट्य मंडप द्वारा आयोजित कोनार्क नृत्य एवं संगीत समारोह मे गुरु गंगाधर प्रधान लाइफटाइम अचीवमेंट पुरस्कारक लेल
  • २०१६ क गर्मीमे, हुनका राष्ट्रपति कला पदक लेल नामांकित कएल गेल छल, तथापि, नयाँ नियममे कहल गेल छल कि गैर-अमेरिकीसभ पदक प्राप्त नै कऽ सकैत अछि।
  • जनवरी १८, २०१७ मे सैन फ्रान्सिस्को जैज सेन्टर हुसैनके लाइफटाइम अचीवमेंट अवार्ड देलक
  • २०१९ मे, संगीत नाटक अकादमी, भारतक राष्ट्रीय संगीत, नृत्य आ नाटक अकादमी हुसैनकेँ २०१८ क लेल अकादमी फेलो पुरस्कार, जे अकादमी रत्न क रूपमे सेहो जानल जाएत अछि, सँ सम्मानित केलक।
  • सन् २०२२ मे, हुनका संगीत क्षेत्रमे हुनकर असाधारण योगदानक लेल मुम्बई विश्वविद्यालय द्वारा मानद डॉक्टर ऑफ लॉ (एलएलडी) क उपाधि सँ सम्मानित कएल गेल।
  • १७ जुन २०२२ मे, हुनका क्योटो पुरस्कार प्राप्त करबाक लेल नामित कएल गेल छल, जे जापानक सर्वोच्च निजी पुरस्कार छी, गैर-लाभकारी इनामोरी फाउन्डेशन द्वारा कला आ दर्शन (क्षेत्र: संगीत) क श्रेणीमे वैश्विक उपलब्धिक लेल।

एहो सभ देखी[सम्पादन करी]

सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]

  1. "Padma Awards" (PDF)। Ministry of Home Affairs, Government of India। 2015। मूल (PDF)सँ October 15, 2015 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच July 21, 2015 {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  2. "Padma Awards 2023 announced"www.pib.gov.in। अन्तिम पहुँच 2023-01-30
  3. "Zakir Hussain: His name spells magic on tabla"Hindustan Times (अंगरेजीमे)। 30 September 2019।
  4. "Best Of Zakir Hussain – Tabla Samrat"Calcutta Music Blogमूलसँ 9 August 2011 कऽ सङ्ग्रहित।
  5. "Zakir Hussain Shivkumar Sharma"Carnegie Hallमूलसँ 15 May 2008 कऽ सङ्ग्रहित।
  6. "zakir hussain: Mu Confers Zakir Hussain With Doctorate | Mumbai News - Times of India"The Times of India (अंगरेजीमे)। TNN। May 13, 2022। अन्तिम पहुँच 2022-05-19

बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]