सतना

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
सतना
Satna
सतना सिविल लाइन चौक
सतना सिविल लाइन चौक
उपनाम: सीमेण्ट नगरी
सतना मध्य प्रदेशपर अवस्थित
सतना
सतना
मध्य प्रदेश में स्थिति
निर्देशांक: २४°३४′०५″N ८०°४९′२६″E / २४.५६८°N ८०.८२४°E / 24.568; 80.824निर्देशाङ्क: २४°३४′०५″N ८०°४९′२६″E / २४.५६८°N ८०.८२४°E / 24.568; 80.824
राजवंशबघेल राजपूत
राज्यमध्य प्रदेश
ज़िलासतना ज़िला
तहसीलरघुराज नगर
शासन
 • प्रणालीमहापौर-परिषद
 • सभाविधायक सिद्धार्थ कुशवाहा
 • महापौरयोगेश ताम्रकार[१]
 • सांसदगणेश सिंह (भाजपा)
ऊँचाई315 मिटर (1033 फिट)
जनसंख्या (2011)
 • कुल२,८०,२२२
भाषा
 • प्रचलितहिन्दी, बघेली
समय मण्डलभामस (यूटीसी+5:30)
पिनकोड485001
टेलीफोन कोड07672
वाहन पंजीकरणMP-19
वेबसाइटsatna.nic.in

सतना (Satna) भारतक मध्य प्रदेश राज्यक सतना जिलामे स्थित एक नगर छी। ई जिलाक मुख्यालय सेहो अछि।[२] ई राज्यक सातम पैग शहर छी आ आठम सभसँ बेसी जनसङ्ख्याक शहर छी। शहर राज्यक राजधानी भोपाल सँ ५०० किलोमीटर पूर्वमे अछि। शहर १११.९ वर्ग किलोमिटरक क्षेत्रफलमे फैलल अछि।

सटना कें प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी कें प्रमुख स्मार्ट शहर मिशन कें तहत स्मार्ट शहर कें रूप मे विकसित करय बला सौ भारतीय शहर मे सं एक कें रूप मे चुनल गेल छै.[३]

परिचय[सम्पादन करी]

सतना विंध्य प्रदेश, जे मध्य प्रदेश मे मुंबई - हावड़ा रेल लाइन पर जबलपुर - इलाहाबाद के बीच स्थित अछि, एकरा प्रदेश - द्वार कहल जाइत अछि, अर्थात् विंध्य प्रवेश पर प्रथम जिला रेल मार्ग द्वारा होइत अछि। एकर अलावा प्रसिद्ध तीर्थ चित्रकूट धाम सतना जिला मे स्थित अछि। २० मार्च २०२० मेहर कें सतना जिला सं अलग क देल गेल. ५ सितम्बर, २०२३ सँ विभाजन कार्यवाही शुरू कएल गेल। विश्व प्रसिद्ध पर्यटन स्थल खजुराहोक आगमनक लेल सेहो अधिकांश पर्यटक सतनाक रूपमे अबैत अछि। रामवन, बिरसिंहपुर, कालिका मंदिर, भरजुना, धारकुंडी आश्रम, मुकुन्दपुर सफारी आदि स्थान सेहो लोकसभक आकर्षणक केन्द्र अछि। तत्कालीन विन्ध्या प्रदेशक राजधानी रीवा छल, जाहिमे सतना छल। बघेल राजवंशक कारण राजघरानाक जमानक प्रभाव कमोबेश आइयो सतनामे देखल जाइत अछि। रीवान राज्यक बहुत रास पुरान भवनसभ आज कोनो न कोनो रूपमे प्रयोगमे अछि आ अपन ऐतिहासिकताके प्रमाणित करैत अछि।

एहि ठामक राजनीतिक इतिहासक आधारशिलामे कैप्टन अवधेश प्रताप सिंह, बाबूलाल बिहारी, शारदा प्रसाद, विश्वासराव पेंटर, गनपत प्रसाद मारवाडी, पं. अवधबिहारी लाल, हुकुमचंद नारद, पं. रामस्वरूप, मोहनलाल मिश्र, शिवानन्द लाल, अमर शहीद लाल पद्मधर सिंह, आदि है। सतनाक राजनीतिक इतिहासमे ई एहन नाम अछि जे एहिठाम राजनीतिक चेतना जागृत केलक। बादमे गोविन्द नारायण सिंह (प्रदेशक संविद सरकारक मुख्यमन्त्री), बैरिस्टर गुलशेर अहमद (विधानसभा अध्यक्ष आ विधि मंत्री) डा. लालता प्रसाद खरे (नगर पालिकाक सबसँ बेसी समय धरि अध्यक्ष आ बादमे राज्य मंत्री)।

सतनाक नाम मप्रक ७ स्मार्ट शहरसभमे लेल जाइत अछि, ई विन्ध्याक सबसँ विकसित शहर मानल जाइत अछि। ई एक औद्योगिक शहरक रूपमे जानल जाइत अछि। बिड़ला घरानाक सीमेंटक दूटा कारखाना अछि, सतना सीमेंट कारखाना आ यूनिवर्सल केबल्स कारखाना। दोसर प्रिज्म सीमेंट अछि। एकर अलावे चूना, सर्फ, नमकीन, तम्बाकू, चायपत्ती, डालडा आ अन्य अनेक उद्योगक विभिन्न छोट - पैघ संस्थान स्थापित अछि। बीड़ी उत्पादक कें बहुत रास संस्थान छै. एहि ठामक बजारमे सिंधी, मारवाड़ी आ गुजराती व्यापारीसभक वर्चस्व छल।

ई शहर अनेक नामी गिरमी व्यक्तित्वसभक कारण जानल जाइत अछि। न्यायक क्षेत्रमे सर्वोच्च न्यायालयक पूर्व मुख्य न्यायाधीश रहल जस्टिस जे. एस. वर्मा एहि ठामक छथि। ओ शुरूमे एहिठाम वकालत केलक फेर मध्य प्रदेश उच्च न्यायालय, राजस्थान उच्च न्यायालयमे न्यायाधीशक पदमे रहलाक बाद ओ सर्वोच्च न्यायालय धरि पहुँचल। चित्रकूटमे नानाजी देशमुख दीनदयाल शोध संस्थान, ग्रामदय विश्वविद्यालय आ अन्य शिक्षा संस्थान शुरू करि समाज सेवाक उत्कृष्ट उदाहरण प्रस्तुत केलक।

मौसम[सम्पादन करी]

Satna (1981–2010, extremes 1901–2011)-कऽ लेल मौसम जानकारी
महिना जन फर मार्च अप्रैल मई जुन जुलाई अगस्त सित अक्टु नव दिस वर्ष
अधिकतम °से (°फे) रेकर्ड ३२٫९
(९१)
३६٫८
(९८)
४१٫१
(१०६)
४५٫०
(११३)
४७٫६
(११८)
४७٫८
(११८)
४५٫०
(११३)
३९٫५
(१०३)
३८٫३
(१०१)
३८٫९
(१०२)
३८٫२
(१०१)
३२٫९
(९१)
४७٫८
(११८)
अधिकतम °से (°फे) औषत २४٫०
(७५)
२७٫२
(८१)
३३٫२
(९२)
३८٫९
(१०२)
४१٫७
(१०७)
३९٫१
(१०२)
३३٫१
(९२)
३१٫६
(८९)
३२٫०
(९०)
३२٫५
(९१)
२९٫४
(८५)
२५٫९
(७९)
३२٫४
(९०)
न्यूनतम °से (°फे) औषत ९٫२
(४९)
१२٫१
(५४)
१६٫९
(६२)
२२٫४
(७२)
२७٫०
(८१)
२७٫९
(८२)
२५٫८
(७८)
२५٫१
(७७)
२४٫३
(७६)
२०٫०
(६८)
१४٫२
(५८)
९٫८
(५०)
१९٫६
(६७)
न्यूनतम °से (°फे) रेकर्ड ०٫६
(३३)
१٫१
(३४)
४٫४
(४०)
१२٫२
(५४)
१८٫३
(६५)
१९٫४
(६७)
१७٫८
(६४)
२०٫५
(६९)
१६٫७
(६२)
१०٫०
(५०)
४٫८
(४१)
०٫४
(३३)
०٫४
(३३)
औषत वर्षात मीमी (इञ्च) १७٫५
(०٫६९)
२५٫७
(१٫०१)
१२٫०
(०٫४७)
७٫७
(०٫३)
१४٫२
(०٫५६)
१३३٫२
(५٫२४)
३०८٫४
(१२٫१४)
३०७٫७
(१२٫११)
२०७٫४
(८٫१७)
३६٫१
(१٫४२)
६٫६
(०٫२६)
६٫८
(०٫२७)
१,०८३٫२
(४२٫६५)
वर्षात दैनिक औषत १٫५ १٫७ १٫१ ०٫९ १٫३ ६٫५ १३٫० १२٫९ ८٫७ २٫० ०٫६ ०٫६ ५०٫९
औषत नमी (%) (at 17:30 IST) ४८ ३८ २६ १८ २३ ४५ ७२ ७७ ७१ ४९ ४४ ४८ ४७
स्रोत: India Meteorological Department[४][५]

एहो सभ देखी[सम्पादन करी]

सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]

  1. Kushwaha, Sonelal (17 July 2022)। "सतना में भाजपा के योगेश ताम्रकार महापौर बने, Congress विधायक सिद्धार्थ कुशवाहा 24 हजार 916 वोटों से हारे" [Satna Mayor Election Result BJP leads in Satna, Congress MLA runner]। Patrika News (हिन्दीमे)। अन्तिम पहुँच 18 August 2022
  2. "Tourism in the Economy of Madhya Pradesh," Rajiv Dube, Daya Publishing House, 1987, ISBN 9788170350293
  3. PTI (9 May 2018)। "Madhya Pradesh Gets India's First Smart Cities Control Centre"NDTV। अन्तिम पहुँच 20 March 2022
  4. "Station: Satna Climatological Table 1981–2010" (PDF)Climatological Normals 1981–2010। India Meteorological Department। January 2015। pp. 687–688। मूल (PDF)सँ 5 February 2020 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 28 December 2020
  5. "Extremes of Temperature & Rainfall for Indian Stations (Up to 2012)" (PDF)। India Meteorological Department। December 2016। p. M129। मूल (PDF)सँ 5 February 2020 कऽ सङ्ग्रहित। अन्तिम पहुँच 28 December 2020

बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]