प्रेम दिवस

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
प्रेम दिवस
Valentine's Day
प्रेम दिवस Valentine's Day
एन्टीक भ्यालेन्टाइन्स कार्ड
अन्य नामसाइन्ट भ्यालेन्टाइन्स डे वा साइन्ट भ्यालेन्टाइन पर्व
समुदायबहुतरास देशसभक लोगसभ;
एङगलिकन क्म्युनियन (देखी क्यालेन्डर)
ल्युथेरन चर्च (देखी क्यालेन्डर)
प्रकारइसाई धर्म, साँस्कृतिक, व्यवसायिक
महत्वसाइन्ट भ्यालेन्टाइनक पर्वक दिन ; प्रेमआकर्षणक उत्सव
पावनिसभअभिवादन कार्ड आ उपहार, डेटिङ, चर्च सेवासभ पठावैत
तिथि
मानाएलवार्षिक

भ्यालेन्टाइन्स डे, साइन्ट भ्यालेन्टाइन्स डे वा साइन्ट भ्यालेन्टाइन्स कऽ पर्व कहल जाइत अछि,[१] एक वार्षिक बिदा छी जे १४ फेव्रुअरीमे मनावल जाइत अछि। ई पर्व पादरी साइन्ट भ्यालेन्टाइनक बलिदानसँ सम्बन्धित अछि । तत्कालीन रोमन सम्राट् क्लाउडियस द्वितीय युवा प्रेम आ विवाहमे लगल सैनिक सेवा प्रभावित होएत कहिक एकरा प्रतिबन्ध लगौने छल मुद्दा भ्यालेन्टान सम्राट्क निर्णयक धर्मविरुद्ध कहैत छल । उनकर बुझाइ छल- अनुशासनक दायराभितर होएवाला प्रेम आ आकर्षणमे ईश्वर सेहो खुसी होएत अछि । ओही लेल ओ राजाक आज्ञा अवज्ञा करैत प्रेम आ विवाहक लेल प्रेरित मात्र नै केलक युवायुवतीक जोडीसभ तयार करि सार्वजनिक स्थलमे सामूहिक विवाह कार्यक्रम सम्पन्न केलक आ निषेधाज्ञा तोडिके आरोपमे उनका ई.पू. २७० फेब्रुअरी १४ मे मृत्युदण्ड देल गेल छल । प्रेमक लेल प्राण उत्सर्ग करिके ओ पादरीक सम्झनामे भ्यालेन्टाइन डे मनावल सुरु भेल अछि । विश्वभरि ई दिनक उत्सवक रूपमे मनावल जाइत अछि ।

भारतमे १९९२ कऽ आसपास भ्यालेन्टाइन्स डे कऽ प्रचलन प्रारम्भ भेल । विश्व बजारक प्रतिस्पर्द्धा, आर्थिक उदारीकरण आ पाश्चात्य प्रभाव कऽ कारण भारतीय समाजक युवावर्ग सेहो एकरा आत्मसात करि लेलक । आ सार्वजनिक स्थानसभ पर प्रेम-प्रदर्शन कऽ पारस्परिक प्रतिस्पर्द्धा शुरू भऽ गेल।

भारतमे जतय वीरसभ कऽ बलिदान-दिवस मनावाल जाइत छल ओतय भ्यालेन्टाइन्स डे मनावाल जाए लगल।


साइन्ट भ्यालेन्टाइन[सम्पादन करी]

ऐतिहासिक तथ्यसभ[सम्पादन करी]

भ्यालेन्टाइन्स डे, रोम कऽ एक पुजारी कऽ नाम पर मनावल जाइत अछि, जे २६९ ईस्वी संवतमे शहीद भऽ गेल छल आ जेकरा १४ फरवरी २६९ मे फ्लेमिनियामे दफनावल गेल छल।[२] उनकर अवशेष रोम कऽ साइन्ट फ्रेक्स्ड चर्च आ डबलिन (आयरलैण्ड) कऽ स्ट्रीट कामिलैट चर्चमे रखल गेल अछि।[३]

एक अन्य विशप टर्नी कऽ सेहो प्रेम कऽ भ्यालेन्टाइन बताएल जाइत अछि जे १९७ ईस्वी संवतमे सम्राट ओरोलियन कऽ उत्पीडनसँ शहीद भऽ गेल छल। कहल जाइत अछि की उनकर शव सेहो फ्लेमिनियामे गडल अछि, मुद्दा रोम कऽ भ्यालेन्टाइन कऽ समाधिसँ अलग स्थान पर ओकरा दफनावल गेल छल।[४]

क्याथोलिक विश्वकोश सेहो एक तेसर साइन्ट भ्यालेन्टाइन कऽ नाम बतावैत अछि जेकर नाम कऽ उल्लेख एखनो हालमे प्रकाशित शहीदनामामे १४ फरवरीमे भेल अछि। ओ अफ्रीकामे अपन एक साथी कऽ साथ शहीद भ गेल छल। मुद्दा एकरा अधिक आ किछ ओकर बारेमे ज्ञात नै अछि।[५]

रोमन क्याथोलिक क्यालेन्डरसँ १४ फरवरीके लिस्टमे १९६९ मे संशोधन करिके सन्त कऽ नाम निकालि देल गेल। एही लेल ई बतावाल गेल अछि की ओकर नाम कऽ छोडि आ किछो नै ज्ञात अछि। एकरा छोडि कऽ की ओ फ्लेमिनियामे १४ फरवरीमे दफनावल गेल छल। केवल किछ परम्परावादी क्याथोलिक ईसाई ओ जगह पर साइन्ट कऽ अवशेष होए कऽ दावा करि रहल छल।[६]

महापुरूष[सम्पादन करी]

लोक परम्परासभ[सम्पादन करी]

रोमान्टिक प्रेमक साथ कनेक्शन[सम्पादन करी]

ल्युपरकेलिया[सम्पादन करी]

चौसरक प्रेम पक्षिसभ[सम्पादन करी]

प्रेमक कोर्ट[सम्पादन करी]

भ्यालेन्टाइन्स कविता[सम्पादन करी]

आधुनिक समय[सम्पादन करी]

उत्सव आ दुनियाभरमे स्थिति[सम्पादन करी]

अमेरिका[सम्पादन करी]

ल्याटिन अमेरिका[सम्पादन करी]

यूनाइटेड स्टेट्स[सम्पादन करी]

एशिया[सम्पादन करी]

चीन[सम्पादन करी]

भारत[सम्पादन करी]

भारत मे, प्राचीन परम्परा कऽ दृष्टिसँ कामदेव कऽ काम कऽ देवता मानल गेल अछि। खजुराहो कऽ मूर्तिसभमे काम-क्रिया कऽ भित्ति चित्र सेहो दर्शायल गेल अछि। कामसूत्र नाम कऽ ग्रन्थ सेहो संस्कृतमे उपलब्ध अछि जेकरा आचार्य वात्स्यायन लिखने छल। एहीमे काम-कला कऽ अद्भुत वर्णन मिलैत अछि।[७] मध्य युग कऽ आसपास कामदेव कऽ पूजा समाप्त भ गेल। रामचरितमानस मे रति कऽ पति कामदेव कऽ शिवद्वारा भस्म कएल जाए कऽ प्रसङग सेहो मिलैत अछि। १९९० के दशक धरि स्वतन्त्र भारतमे काम कऽ पूजा कऽ कोनो महत्व नै देल जाइत छल।[८]

१९९२ कऽ आसपास जखन रङगीन टीभी च्यानलसभक प्रचार आ प्रसार भेल आ विशेष रूपसँ एमटीभी जेहन पूर्णत: व्यवसायिक टीवी च्यानल बजारमे आएल तखनसँ भ्यालेन्टाइन डे कार्ड्स कऽ प्रचलन प्रारम्भ भेल।[८] विश्व बजार कऽ प्रतिस्पर्द्धा आ आर्थिक उदारीकरण ई अग्निमे घी कऽ काम केलक। एही प्रकार जे परम्परा कऽ भारतीय समाज मध्य युग कऽ बाद त्याग चुकल छल ओकरा युवावर्ग पाश्चात्य प्रभाव कऽ कारण आत्मसात करि लेलक। सार्वजनिक स्थानसभ पर प्रेम-प्रदर्शन कऽ एक प्रतिस्पर्द्धा जेहन प्रारम्भ भऽ गेल।[८]

आसाराम बापू भ्यालेन्टाइन डे कऽ मातृ-पितृ-पूजन-दिवस कऽ रूपमे मनावे जाए कऽ लेल युवकसभ कऽ प्रोत्साहित केलक जाहीसँ प्रभावित भऽ छत्तीसगढ जेहन राज्य कऽ पब्लिक स्कूलसभमे ई दिन सार्वजनिक अवकाश धरि कऽ घोषणा करि देल गेल।[९] शिव सेना आ संघ परिवार कऽ अनेकौं सङ्गठनसभ एकरा भारतीय संस्कृति पर पश्चिमी अपसंस्कृति कऽ कुप्रभाव बतावैत अनेकौं महानगरसभमे एकर विरोधके वातावरण सेहो बनौलक।[१०]

ई सभके बावजूद भारतमे एकर लोकप्रियता कऽ पाछा आ कि-की कारण भऽ सकैत अछि, ई भारतीय बुद्धिजीविसभ कऽ चिन्ता कऽ विषय बनि गेल अछि।[११]

भारतीय बुद्धिजीवी भ्यालेन्टाइन डे कऽ लोकप्रियता कऽ लेल पाश्चात्य साम्राज्यवादी शक्तिसभक जिम्मेदार ठहरावैत अछि। उनकर माननाए अछि की एकर पाछा ओ शक्तिसभ कऽ मन्शा ई अछि की कोना ओ भ्यालेन्टाइन डे कऽ माध्यमसँ बजारमे अपन माल खपा सकत। मुद्दा आ अनेकौं माध्यम एकर हवा दै मे जुटि गेल अछि।[१२]

ईरान[सम्पादन करी]

इजरायल[सम्पादन करी]

जापान[सम्पादन करी]

लेवनान[सम्पादन करी]

मलेशिया[सम्पादन करी]

पाकिस्तान[सम्पादन करी]

फिलिपिन्स[सम्पादन करी]

साउदी अरब[सम्पादन करी]

सिङगापुर[सम्पादन करी]

दक्षिण कोरिया[सम्पादन करी]

ताइवान[सम्पादन करी]

यूरोप[सम्पादन करी]

यूनाइटेड किङडम[सम्पादन करी]

फिनल्यान्ड आ एस्टोनिया[सम्पादन करी]

फ्रान्स[सम्पादन करी]

ग्रीस[सम्पादन करी]

पोर्चुगल[सम्पादन करी]

रोमानिया[सम्पादन करी]

स्क्यानेडीनेविया[सम्पादन करी]

स्पेन[सम्पादन करी]

सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]

  1. Chambers 21st Century Dictionary, Revised ed., Allied Publishers, 2005 ISBN 9780550142108
  2. Chambers 21st Century Dictionary, Revised ed., Allied Publishers, 2005 ISBN 9780550142108
  3. Ansgar, 1986, Chaucer and the Cult of Saint valentine, pp. 46-58
  4. "Holy Days"Church of England (Anglican Communion)। 2012। अन्तिम पहुँच 27 अक्टूबर 2012February 14 Valentine, Martyr at Rome, c.269 {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  5. Pfatteicher, Philip H. (1 अगस्त 2008). New Book of Festivals and Commemorations: A Proposed Common Calendar of Saints. Fortress Press. प॰ 86. आइएसबिएन 9780800621285. http://books.google.com/books?id=W82FOCZ4hmwC&pg=PA86. अन्तिम पहुँच तिथि: 27 अक्टूबर 2012. "IO February 14 The Lutheran Service Book, with its penchant for the old Roman calendar, commemorates Valentine on this date." 
  6. Leigh Eric Schmidt, "The Fashioning of a Modern Holiday: St. Valentine's Day, 1840–1870" Winterthur Portfolio 28.4 (Winter 1993), pp. 209–245.
  7. "India's fascination with Valentine's Day. The BBC's Vijay Rana explains how Valentine's Day has replaced more traditional celebrations of love in India"BBC। 14 फरवरी 2002। {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
  8. ८.० ८.१ ८.२ "India's fascination with Valentine's Day. The BBC's Vijay Rana explains how Valentine's Day has replaced more traditional celebrations of love in India"BBC। 14 फ़रवरी 2002। {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
  9. Now, Asaram Bapu slams 'moral degradation' of India's youth, ExpressIndia, 16 जनवरी 2013
  10. Anil Mathew Varughese (2003). "Globalization versus cultural authenticity? Valentine's Day and Hindu values". In Richard Sandbrook. Civilizing globalization: a survival guide. SUNY series in radical social and political theory (illustrated संस्करण). SUNY Press. प॰ 53. आइएसबिएन 978-0-7914-5667-5. http://books.google.es/books?id=XSZD-bpo3S8C 
  11. "Hindu and Muslim anger at Valentine's"। BBC। 2003-02-11। {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  12. Sharma, Satya (1996)। "The cultural costs of a globalized economy for India"। Dialectical Anthropology21 (3–4): 299–316। doi:10.1007/BF00245771

बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]

एहो सभ देखी[सम्पादन करी]