गाजियाबाद, उत्तर प्रदेश

मैथिली विकिपिडियासँ, एक मुक्त विश्वकोश
गाजियाबाद
Ghaziabad
غازی آباد
गाजियाबादक राष्ट्रिय राजमार्गपर अवस्थित क्रसिङ स्मृति
गाजियाबादक राष्ट्रिय राजमार्गपर अवस्थित क्रसिङ स्मृति
राज्य भारत
राज्यउत्तर प्रदेश
जिलागाजियाबाद जिला
संस्थापकगजी-उद्-दीन
नामकरणगजी-उद्-दीन
सरकार
 • अङ्गनगर परिषद
 • मेयरआशु कुमार वर्मा
क्षेत्रफल
 • कुल१३३.३ किमी (५१.५ वर्गमाइल)
उन्नतांश
२१४ मिटर (७०२ फिट)
जनसङ्ख्या
 (२०११)
 • कुल२३,८१,४५२
 • घनत्व१८०००/वर्ग किमी (४६०००/वर्ग माइल)
वासिन्दागाजियाबादी
भाषासभ
 • आधिकारिकहिन्दी, उर्दु
समय क्षेत्रयुटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)
पोस्टल कोड
२०१ xxx
टेलिफोन कोड९१-१२०
सवारी दर्ताUP-14
वेबसाइटghaziabad.nic.in

गाजियाबाद (हिन्दुस्तानी उच्चारण: [ɣaːziːaːbaːd̪]) भारतक उत्तरी क्षेत्रमे अवस्थित उत्तर प्रदेशक एक शहर छी । ई कहियो कताल उत्तर प्रदेशक प्रवेशद्वार कहल जाइत अछि कियाकी ई राष्ट्रिय राजधानी दिल्लीसँ बहुतेक नजदिक आ दिल्लीक मुख्य मार्गमे पडैत अछि ।[१]दिल्लीक राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रक एक भाग छी ।[२] ई एक पैग आ नियोजित शहर छी, जे सडक आ भारतीय रेलवेसँ निक जका अन्तरसम्बन्धित अछि आ गाजियाबाद जिलाक मुख्यालय छी । पश्चिम उत्तर प्रदेशक ई प्राथमिक वाणिज्यिक, उद्योगिक आ शिक्षाक केन्द्र होमएक संगे उत्तर भारतक मुख्य रेलवे जङ्क्सन छी ।[३][४] हालमे कएल गेल महानगरीय सर्वेक्षणमे ई शहर भारतमे मात्र नै भऽ पुरे विश्वमे ई सभसँ तेजी सँ बढि रहल शहर छी ।[५][६] ई शहर उपरी गङ्गाक तराईमे अवस्थित अछी जे मुख्य रूपसँ दुई भागमे विभाजित भेल अछि ।[७]

इतिहास[सम्पादन करी]

गाजियाबाद शहरक खोज सन् १७४० मे वजिर गाजी-उद्-दीन केलक आ ओ अपने नामसँ ई शहरक नाम गाजीउद्दीननगर राखने छल ।[८][९][९] मुगल शासनक समयमे गाजियाबाद आ गजियाबादमे रहल हिन्डोन नदीक आसपड़ोसक क्षेत्र मुगल शाही परिवारक पिकनिक मनावैक क्षेत्र छल ।[१०]

ब्रिटिश राजक समयमे प्राय मेरुत जन सुनुवाई गाजियाबाद जिलाक तीन क्षेत्र गाजियाबाद, मेरुतबुलन्दशहरमे होइत छल ।[११]

गाजियाबाद सन् १८५७ मे भारतीय स्वतन्त्रता सङ्ग्राममे सामिल भेल छल । स्वन्तन्त्रा सङ्ग्रामक दौरमे एहि क्षेत्रमे ब्रिटिश आ भारतीय स्वतन्त्रता सेनानी बीच हिन्डोन नदीक तटपर भिषण युद्ध भेल छल ।[१२]

पर्यटन[सम्पादन करी]

जनसाङ्ख्यकी[सम्पादन करी]

सन् २०११ के भारतक जनगणना अनुसार गाजियाबादक जनसङ्ख्या ४६,८१,४५२ अछि जाहिमे २४,79,७१० पुरुष आ २२,०१,७४२ महिला अछि । गाजियाबादक साक्षरता दर ९३.८१% अछि ।[१३] गाजियाबाद बी श्रेणीक जिला अन्तर्गत बी१ उपश्रेनीमे आबैत अछि । एतौका सामजिक आर्थिक अवस्था राष्ट्रिय तुलनामे बहुत कम अछि ।[१४]उत्तर प्रदेशक शहर कानपुरक बाद दोसर सभसँ पैग उद्योगिक क्षेत्र छी ।[१५] ब्राह्मण, जट आ त्यागी समुदायके संसदीय मत खसाबैके सङ्ख्या क्रमश: १.२ लाख, ६० हजार आ ७० हजार अछि । गुज्जर समुदायके लगभग ८०,००० मत अछि ।[१६]

सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]

  1. "Ghaziabad-Gateway of U.P"। Ghaziabad.nic.in। अन्तिम पहुँच 29 July 2015
  2. "National Capital Region- Constituent Areas"। NCRPB।
  3. Athique and Hill, Adrian and Douglas. The Multiplex in India: A Cultural Economy of Urban Leisure (2010 संस्करण). New York. pp. 110–114. https://books.google.com/books?id=NbaLAgAAQBAJ&pg=PA111&dq=Ghaziabad&hl=en&sa=X&ei=1heUU-WTB4WTuATR94KgDw&ved=0CFEQ6AEwCA#v=onepage&q=Ghaziabad&f=false. 
  4. "District and Sessions Court Ghaziabad- History"। NIC।
  5. "Business:"। 17 November 2011। मूलसँ 20 November 2011 कऽ सङ्ग्रहित। {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help)
  6. Ghaziabad was first listed in early 2010 as # 420 by size. "The largest cities in the world and their mayors: Cities ranked 301 to 450"। City Mayors। मूलसँ 9 March 2010 कऽ सङ्ग्रहित। {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (help), current listings: "World's fastest growing urban areas (1)"। City Mayors।
  7. "Ghaziabad Nagar Nigam: About Us"मूलसँ 1 February 2013 कऽ सङ्ग्रहित।
  8. "http://www.nagarnigamghaziabad.com/"। nagarnigamghaziabad.com। अन्तिम पहुँच 14 September 2015 {{cite web}}: External link in |title= (help)
  9. ९.० ९.१ "History"ghaziabad.nic.in। District Administration, Ghaziabad।
  10. Roy, Debashish (14 August 2011)। "Ghaziabad has a long way to go to become a part of NCR backbone"। The Hindu।
  11. Statistical, descriptive and historical account of the North-western ... - North-western provinces - Google Books. Books.google.co.in. 8 June 2007. https://books.google.com/books?id=CJ4IAAAAQAAJ&pg=PA200&dq=ghaziabad+munsifi&hl=en&sa=X&ei=fG2ZU-nnLYjekAW574GYDA&ved=0CBwQ6AEwAA#v=onepage&q=ghaziabad%20munsifi&f=false. अन्तिम पहुँच तिथि: 17 June 2014. 
  12. "1857: The aftermath"। Indpaedia। 20 February 2014। अन्तिम पहुँच 17 June 2014
  13. "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF)Provisional Population Totals, Census of India 2011। अन्तिम पहुँच 7 July 2012
  14. "Meeting of Empowered Committee" (PDF)Minutes of the Meeting Report। Government of India। अन्तिम पहुँच 18 March 2013
  15. "district and session court-ghaziabad"। Ghaziabad.nic.in। अन्तिम पहुँच 17 June 2014
  16. http://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Thriller-on-the-cards-in-Rajnath-seat/articleshow/4492647.cms

बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]

एहो सभ देखी[सम्पादन करी]