रायपुर
| रायपुर Raipur | |
|---|---|
| महानगर | |
 स्वामी विवेकानन्द विमानस्थल, रायपुर | |
  रायपुर | |
| निर्देशाङ्क: २१°१५′N ८१°३८′E / २१.२५°N ८१.६३°Eनिर्देशाङ्क: २१°१५′N ८१°३८′E / २१.२५°N ८१.६३°E | |
| देश | भारत |
| राज्य | छत्तिसगढ |
| जिला | रायपुर |
| सरकार | |
| • मेयर | प्रमोद दुबे |
| क्षेत्र क्रम | २२६ |
| उँचाई | २९८.१५ मिटर (९७८.१८ फिट) |
| जनसङ्ख्या (२०१६)[१] | |
| • महानगर | १४,५६,४०६ |
| • क्रम | ४५अम |
| • मेट्रो[२] | १५,४६,०७६ |
| मूलवासी नाम | रायपुरिया |
| भाषासभ | |
| • आधिकारिक | हिन्दी, छत्तिसगढ़ी आ अङ्ग्रेजी |
| समय क्षेत्र | भारतीय मानक समय (युटिसी+५:३०) |
| पोस्टल कोड | ४९२००१ |
| गाडी दर्ता | CG-04 |
| वेबसाइट | raipur.gov.in |
रायपुर (/ˈraɪp[invalid input: 'oor']/ 
उच्चारण (सहायता जानकारी)) भारतीय राज्य छत्तिसगढमे अवस्थित रायपुर जिलाक एक शहर छी । ई शहर राजधानी होमएक संगे रायपुर जिलाक प्रशासनिक मुख्यालय छी । ई छत्तिसगढक सभसँ पैग शहर सेहो छी । सन् २००० नवम्बर १ मे छत्तिसगढ राज्य स्थापना होमएसँ पहिने ई मध्य प्रदेशक भाग छल ।
इतिहास[सम्पादन करी]
पुरान भवन आ किलाक अवशेषमे आधारित किछ इतिहासविद्क मान्यतानुसार ई शहर ९आम शताब्दीसँ अस्तित्वमे अछि । मुदा प्राय लोकक माननाए अछि कि ई शहर १४आम शताब्दीमे बैसाएल गेल छल ।
जनसाङ्ख्यिकी[सम्पादन करी]
सन् २०११ क भारतक जनगणनाक अनुसार रायपुरक जनसङ्ख्या १०,१०,०८७ अछि । एतयक लिङ्गानुपात ९४६ महिलासभ प्रति १००० पुरुषक अछि । रायपुरक साक्षरता दर ८६.९०% अछि, पुरुषसभक साक्षरता दर २९.३९% आ महिलासभक साक्षरता दर ८१.१०% अछि ।
भूगोल आ जलवायु[सम्पादन करी]
रायपुर खारुन नदीक तटमे बैसल छत्तिसगढक सबसँ पैग शहर छी । रायपुर एक पैग मैदान (छत्तिसगढक मैदान) क मध्यमे अवस्थित अछि जे धान का कटोरा क नामसँ सेहो जानल जाइत अछि । रायपुरक पूर्वमे महानदी नदी बहैत अछि। उत्तर-पश्चिमममे मैकालक पहाडी अछि । उत्तरी तरफ छोटा नागपुरक पठार आ दक्षिणमे बस्तरक पठार अछि । रायपुर मुम्बई-हावडा रेल लाइनमे अवस्थित अछि आ ई सम्पूर्ण महत्वपूर्ण शहरसभसँ जुडल अछि । राष्ट्रिय राजमार्ग ६ एहो शहर भऽ गुजरैत अछि आ अन्तिममे ४३ शहरसभ भऽ विशाखापट्नमधरि जाइत अछि । रायपुर मुम्बई, दिल्ली आ अन्य शहरसभसँ हवाई मार्गद्वारा जुडल अछि । रायपुरक हवाई अड्डा माना मे अछि ।
तापक्रम: गर्मीमे ४५ सँ २९ सेल्सियस जाडमे २७ सँ १० सेल्सियस वर्षा लगभग १२० मिमी (जुलाईसँ सितम्बर)
नव रायपुर[सम्पादन करी]
सन् २००० मे स्थापना भेल छत्तिसगढ राज्यक राजधानी रायपुरक प्रशासनिक केन्द्र नव रायपुर मे स्थानान्तरण करैलेल प्रस्ताव कएल गेल अछि । ई एक विश्व स्तरीय परियोजना छी जाहिमे वर्तमान रायपुरसँ २५ किमी दूर एक नव शहरक सृजन होइत । एकर लेल एक पैग क्षेत्रक भूमिक अर्जन कएल जा रहल अछि । नव रायपुरक लेल समग्रमे ८०,००० हेक्टेयर भूमि अर्जित कएल जाइत । नव रायपुरमे २२५ किमी पक्की सडक अछि । नव रायपुरक परसदा क्षेत्रमे अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट स्टेडियम बनाएल केल गेल अछि ।[३]
अर्थव्यवस्था[सम्पादन करी]
रायपुर सम्पूर्ण छत्तिसगढ आ उडिसाक लेल थोकक मन्डी छी ई वाहेक एतय एक उद्योगिक शहर अछि ।
सन्दर्भ सामग्रीसभ[सम्पादन करी]
- ↑ "Cities having population 1 lakh and above, Census 2011" (PDF), The Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २५ जून २०१४।
- ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF), censusindia, The Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच २५ जून २०१४।
- ↑ नया रायपुर विकास प्राधिकरण
बाह्य जडीसभ[सम्पादन करी]
 |
विकिमिडिया कमन्समे आर बहुत रास रायपुरसँ सम्बन्धित मिडिया सामग्रीसभ अछि । |